بیماری خود ایمنی وضعیتی است که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بدن خود شما حمله می‌کند. سیستم ایمنی به طور معمول از بدن در مقابل میکروب‌هایی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها محافظت می‌کند. بدن وقتی این مهاجمان خارجی را حس می‌کند، ارتشی از سلول‌های جنگنده را برای حمله به آن‌ها ارسال می‌کند. به طور معمول ، سیستم ایمنی بدن می‌تواند بین سلول‌های خارجی و سلول‌های خودی تفاوت قائل شود. در بیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی، بخشی از بدن مانند مفاصل یا پوست را اشتباه می‌گیرد و پروتئین‌هایی به نام آنتی بادی آزاد می‌کند که به سلول‌های سالم حمله می‌کنند.

عوامل خطر

بیماری‌های خود ایمنی عملاً هر کسی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما عوامل خاصی وجود دارد که خطر را افزایش می‌دهد. این عوامل شامل:

• ژنتیک: داشتن سابقه خانوادگی بیماری خود ایمنی یک عامل خطر قوی است.
• جنسیت: زنان بیش از مردان در معرض خطر ابتلا به بیماری خود ایمنی هستند. محققان مطمئن نیستند که چرا، اما عوامل هورمونی یا این واقعیت که زنان سیستم ایمنی قوی‌تری دارند ممکن است عامل آن باشد.
• سن: اختلالات خود ایمنی اغلب در جوانان و افراد میانسال رخ می‌دهد.
• عفونت: اگر فردی از نظر ژنتیکی مستعد باشد، اگر به عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی خاص مبتلا شود، خطر بیشتری وجود دارد که او نیز در آینده به بیماری خود ایمنی مبتلا شود.

علائم بیماری خود ایمنی

علائم اولیه بسیاری از بیماری‌های خود ایمنی بسیار شبیه هم هستند، مانند:

• خستگی
• درد عضلانی
• تورم و قرمزی
• تب درجه پایین
• مشکل در تمرکز
• بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا
• ریزش مو
• قرمزی پوست

هر یک از این بیماری‌های نیز می‌توانند علائم منحصر به فرد خود را داشته باشند. به عنوان مثال دیابت نوع 1 باعث تشنگی شدید، کاهش وزن و خستگی می‌شود. در بیماری های خود ایمنی مانند پسوریازیس یا RA ، علائم ممکن است بیایند و بروند. دوره ای از علائم را شعله ور شدن می‌نامند. دوره‌ای که علائم از بین می‌رود ، بهبودی نامیده می‌شود.

14 بیماری خود ایمنی شایع

دیابت نوع 1

لوزالمعده هورمون انسولین را تولید می‌کند که به تنظیم قند خون کمک می‌کند. در دیابت نوع 1، سیستم ایمنی بدن سلول‌های تولید‌کننده انسولین در لوزالمعده را مورد حمله قرار داده و از بین می‌برد. بالا بودن قند خون می‌تواند منجر به آسیب در رگ‌های خونی و هم‌چنین ارگان‌هایی مانند قلب ، کلیه‌ها ، چشم‌ها و اعصاب شود.

آرتریت روماتوئید (RA)

در آرتریت روماتوئید (RA) سیستم ایمنی به مفاصل حمله می‌کند. این حمله باعث قرمزی، گرمی، درد و سفتی در مفاصل می‌شود. بر خلاف استئوآرتریت که معمولاً افراد مسن تر را درگیر می کند، RA می‌تواند از 30 سالگی یا زودتر شروع شود.

پسوریازیس / آرتریت پسوریاتیک

سلول‌های پوستی به طور معمول رشد می‌کنند و وقتی دیگر نیازی به آن نباشد می‌ریزند. پسوریازیس بیماری خود ایمنی است که باعث می‌شود سلول‌های پوستی خیلی سریع تکثیر شوند. سلول‌های اضافی روی هم جمع شده و تکه‌های قرمز ملتهب ایجاد می‌کنند که عمدتاً به همراه درجاتی از پلاک‌های سفید-نقره ای روی پوست ظاهر می‌شوند. حدود 30 درصد از مبتلایان به پسوریازیس دچار تورم، سفتی و درد در مفاصل خود می‌شوند.

بیماری مالتیپل اسکلروز (MS)

مولتیپل اسکلروز (MS) در سیستم عصبی مرکزی بدن غلاف میلین یعنی پوشش محافظی که سلول‌های عصبی‌ را محاصره می‌کند، تخریب می‌کند. صدمه به غلاف میلین سرعت انتقال پیام‌ها بین مغز و نخاع و سایر اندام‌های بدن را کند می‌کند.

این آسیب می‌تواند منجر به علائمی مانند بی‌حسی، ضعف، مشکل در تعادل و اخلال در راه رفتن شود. این بیماری خود ایمنی به اشکال مختلفی ایجاد می‌شود که با سرعت‌های مختلف پیشرفت می‌کنند. طبق تحقیقات اخیر، حدود 50 درصد از مبتلایان به MS در طی 15 سال پس از شروع بیماری برای راه رفتن به کمک نیاز دارند.

لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)

اگرچه پزشکان در دهه 1800 برای اولین بار لوپوس را به دلیل بثورات پوستی که معمولاً ایجاد می‌کند، یک بیماری پوستی می‌دانستند، اما شکل سیستمیک آن که شایع‌ترین آن است در واقع بر بسیاری از ارگان‌ها از جمله مفاصل، کلیه ها، مغز و قلب تأثیر می‌گذارد.

درد مفاصل ، خستگی و بثورات شایع‌ترین علائم هستند.

بیماری التهابی روده

بیماری التهابی روده (IBD) اصطلاحی است که برای توصیف شرایطی به کار می‌رود که باعث ایجاد التهاب در پوشش دیواره روده می‌شود.

هر نوع IBD بر قسمتی از دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارد.

• بیماری کرون می‌تواند هر قسمت از دستگاه گوارش را از دهان تا مقعد ملتهب کند.
• کولیت اولسراتیو فقط روی پوشش روده بزرگ (کولون) و رکتوم تأثیر می‌گذارد.

بیماری آدیسون

بیماری آدیسون غدد فوق کلیوی را که هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون و هورمون‌های آندروژن تولید می‌کند، تحت تاثیر قرار می‌دهد. کمبود شدید کورتیزول می‌تواند بر نحوه استفاده و ذخیره کربوهیدرات‌ها و قند (گلوکز) در بدن تأثیر بگذارد. کمبود آلدوسترون منجر به از دست دادن سدیم و ایجاد پتاسیم اضافی در جریان خون می‌شود. علائم این بیماری شامل ضعف، خستگی، کاهش وزن و قند خون پایین می‌شود.

بیماری گریوز

بیماری گریوز به غده تیروئید در گردن حمله می‌کند و باعث تولید بیش از حد هورمون‌های آن می‌شود. هورمون‌های تیروئید میزان مصرف انرژی بدن را کنترل می‌کنند که به سوخت و ساز بدن معروف است. داشتن مقدار زیاد این هورمون‌ها، فعالیت‌های بدن را روی دور تند می‌برد و باعث ایجاد علائمی مانند عصبی شدن، ضربان قلب سریع، عدم تحمل گرما و کاهش وزن می‌شود.

یکی از علائم احتمالی این بیماری چشم‌های از حدقه بیرون زده است که به نام “اگزوفتالموس” شناخته می‌شود.

سندرم شوگرن

این بیماری به غددی که باعث مرطوب و نرم کردن چشم و دهان می‌شوند، حمله می‌کند. علائم بارز سندرم شوگرن خشکی چشم و خشکی دهان است، اما ممکن است بر روی مفاصل یا پوست نیز تأثیر بگذارد.

تیروئیدیت هاشیموتو

در تیروئیدیت هاشیموتو تولید هورمون تیروئید کاهش می‌یابد. علائم آن شامل افزایش وزن، حساسیت به سرما، خستگی، ریزش مو و تورم تیروئید (گواتر) است.

میاستنی گراویس

میاستنی گراویس بر روی تکانه‌های عصبی تأثیر می‌گذارد که به مغز در کنترل ماهیچه‌ها کمک می‌کند. شایع‌ترین علامت آن ضعف عضلانی است که با فعالیت بدتر می‌شود و با استراحت بهبود می‌یابد. اغلب عضلات کنترل‌کننده حرکت چشم، باز شدن پلک، بلع و حرکات صورت درگیر می‌شوند.

واسکولیت خود ایمنی

واسکولیت خود ایمنی هنگامی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن به عروق خونی حمله می‌کند. التهاب حاصله، رگ‌ها را تنگ می‌کند که این باعث می‌شود خون کمتری از آن‌ها رد شود.

کم خونی پرنیشز

این بیماری خود ایمنی باعث کمبود پروتئینی می‌شود که توسط سلول های معده ساخته شده و به عنوان یک فاکتور ذاتی شناخته می‌شود. این پروتئین برای جذب ویتامین B-12 از مواد غذایی در روده کوچک لازم است. بدون داشتن مقدار کافی از این ویتامین، فرد به نوعی کم خونی مبتلا می‌شود و توانایی بدن برای سنتز مناسب DNA تغییر می‌یابد. کم خونی مزمن در بزرگسالان مسن شایع‌تر است. طبق یک مطالعه سال 2012 ، این بیماری 1/1 درصد از افراد را در کل و تقریباً 2 درصد از افراد بالای 60 سال را مبتلا می‌کند.

بیماری سلیاک

افراد مبتلا به بیماری سلیاک نمی‌توانند غذاهای حاوی گلوتن، پروتئین موجود در گندم و سایر محصولات غلات را مصرف کنند. هنگامی که گلوتن وارد روده کوچک می‌شود، سیستم ایمنی بدن به این قسمت از دستگاه گوارش حمله می‌کند و باعث التهاب می‌شود.

تشخیص

برای تشخیص بسیاری از بیماری‌های خود ایمنی هیچ آزمایش واحدی وجود ندارد. اغلب آزمایش آنتی بادی ضد هسته ای (ANA) یکی از اولین آزمایشاتی است که پزشکان هنگام مشاهده علائم بیماری خود ایمنی، استفاده می‌کنند. آزمایش مثبت بدان معنی است که شما ممکن است یکی از این بیماری‌ها را داشته باشید، اما این‌که دقیقاً کدام یک از آن‌ها را دارید را مشخص نمی‌کند و به طور قطعی هم وجود بیماری را تأیید نمی‌کند.

آزمایش‌های دیگر به دنبال آنتی بادی‌های خاصی که در بیماری‌های خودایمنی خاص ایجاد می‌شوند، می‌گردند. پزشک هم‌چنین ممکن است آزمایش‌های غیر اختصاصی را انجام دهد تا التهاب این بیماری‌ها در بدن بررسی شود.

درمان

درمان‌های حاضر نمی‌توانند بیماری‌های خود ایمنی را کاملاً درمان کنند. اما می‌توانند پاسخ ایمنی بیش فعال را کنترل کرده و سطح التهاب را پایین آورند یا حداقل درد و التهاب را کاهش دهند. درمان‌هایی نیز برای تسکین علائمی مانند درد، تورم، خستگی و بثورات پوستی وجود دارد. داشتن یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم نیز ممکن است به شما کمک کند احساس بهتری داشته باشید.