کبد دومین اندام بزرگ بدن است و عملکردهای متعدد و متفاوتی را در بدن بر عهده دارد. کبد، بر روی هر آنچه که می‌خورید و می‌نوشید فعل و انفعالاتی انجام می‌دهد. کبد غذاها و نوشیدنی‌ها را به انرژی و مواد مغذی مورد نیاز بدن تبدیل می‌کند. مواد مضر مانند الکل را فیلتر کرده، از بدن دفع می‌کند و مسئولیت دفاع از بدن در برابر عفونت‌ها را بر عهده دارد. بیماری‌ها، مواد شیمیایی و چیزهای زیادی وجود دارد که می‌تواند به کبد آسیب بزند. وقتی کبد آسیب گسترده‌ای می‌بیند عملکرد آن مختل می‌شود. اگر آسیب به حدی باشد که کبد نتواند آن را ترمیم کند، ممکن است با وضعیتی به نام نارسایی کبدی مواجه شویم.

انواع نارسایی کبدی

نارسایی کبد می تواند به آرامی ایجاد شود یا با سرعت زیادی پیشرفت کند. در واقع سرعت از کار افتادن کبد به علت ایجاد آن و وضعیت کبد بستگی دارد. دو نوع نارسایی کبدی وجود دارد:

۱. نارسایی مزمن کبد

شایع‌ترین نوع نارسایی کبد که ممکن است در طول ماه‌ها یا سال‌ها ایجاد شود. نارسایی مزمن کبد معمولا همراه با سیروز یا زخم شدید کبد اتفاق می‌افتد. سیروز کبدی می‌تواند خود دلایل مختلفی داشته باشد مانند مصرف زیاد الکل، انواع هپاتیت، کبد چرب، بیماری‌های مجاری صفراوی مثل سیروز صفراوی و انواع بیماری‌های ژنتیکی.
در نارسایی مزمن، کبد ملتهب می‌شود. همین التهاب به مرور موجب بروز زخم‌هایی در بافت کبد می‌گردد. مادامی که به مرور بافت‌های سالم از بین رفته و بافت‌های زخمی جایگزین آن می‌گردند، فرایند از بین رفتن کبد آغاز می‌شود.

۲. نارسایی حاد کبد

صدمات ناشی از نارسایی حاد کبد سریع پیشرفت می‌کند و عملکرد کبد ظرف یک هفته و گاهی چند روز مختل می‌شود. نارسایی حاد کبد معمولا یک دفعه و بدون هیچ‌گونه علائم یا عارضه‌ی قبلی بروز می‌کند. علل شایع نارسایی حاد کبد اغلب قارچ یا مصرف بیش از حد داروهایی از قبیل استامینوفن است.

علائم نارسایی کبد

• تهوع
• بی‌اشتهایی
• خستگی مفرط
• اسهال
• زردی
• کاهش وزن
• کبودی پوست یا خونریزی
• خارش
• تورم یا احتباس مایعات در پاها
• احتباس مایعات در شکم

از آنجایی که برخی از این علائم با علائم بیماری‌ها و اختلالات دیگر مشترک است گاهی تشخیص نارسایی کبد دشوار می‌شود.
متاسفانه گاهی بیمار تا مراحل پیشرفته نارسایی کبدی علائمی از خود نشان نمی‌دهد یا پزشک نمی‌تواند علت ایجاد علائم را تشخیص دهد. در مراحل پیشرفته نارسایی مزمن ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

• یرقان یا همان زردی پوست و چشم‌ها
• خستگی شدید
• اِدِم یا تجمع مایع در پاها
• آسیت یا تجمع مایع در شکم
• بی‌حسی
• خواب‌آلودگی
• کما

نارسایی کبد می تواند ناشی از بسیاری از انواع اختلالات کبدی باشد، از جمله هپاتیت B یا هپاتیت C، سیروز کبدی، و آسیب کبدی ناشی از الکل یا داروهایی مانند استامینوفن. نارسایی حاد کبد در برخی موارد ژنتیکی است. ممکن است فرد ژن‌های ناقص را از یکی از والدین یا هر دوی آنها به ارث ببرد. کبد ابتدا دچار التهاب می‌شود، سپس در اثر زخم‌های متعدد دچار فیبروز می‌شود، وقتی اسکارها و زخم‌ها خیلی دیگر قابل ترمیم نباشد، سیروز اتفاق می‌افتد که در نهایت به نارسایی کبد می‌رسد.

تشخیص بیماری کبدی

آزمایشات و روشهایی که برای تشخیص نارسایی کبدی و بیماری کبدی استفاده می شود شامل موارد زیر است:

• آزمایش خون. این آزمایش به پزشک شما اطلاع می دهد که کبد چگونه کار می کند. ممکن است آزمایش زمان پروترومبین تجویز شود که مدت زمان لخته شدن خون را اندازه گیری می کند. در نارسایی حاد کبدی، خون به سرعت لازم لخته نمی شود.

• آزمایشات تصویربرداری. تصاویر به پزشک اجازه می دهد ببیند در کبد شما چه می گذرد و می فهمد که مشکل چیست. او ممکن است روش های زیر را توصیه کند:
o سونوگرافی
o سی تی اسکن شکم
o تصویربرداری ام آر آی (MRI)

o نمونه برداری: پزشک با استفاده از یک سوزن تکه کوچکی از بافت کبد را برداشته و در آزمایشگاه آن را بررسی می کند. نمونه برداری از کبد خارج از قاعده یک عمل خاص است که امکان می دهد تا پزشک سوزن را در ورید گردن شما قرار دهد

درمان نارسایی کبدی چیست؟

درمان نارسایی کبد در درجه اول بستگی به حاد یا مزمن بودن آن دارد. در نارسایی مزمن کبدی درمان‌ها می‌تواند شامل تغییراتی در رژیم غذایی و سبک زندگی باشد مانند:

• ننوشیدن الکل
• مصرف نکردن داروهایی که ممکن است به کبد آسیب بزند.
• کاهش وزن
• کاهش مصرف نمک
• مراقبت حمایتی: اگر عامل نارسایی کبدی یک ویروس باشد، متخصص کبد می‌تواند علائم شما را تا زمانی که ویروس سیر خود را طی کند مدیریت کند. در این موارد، کبد گاهی اوقات خود‌به‌خود بهبود پیدا می‌کند.
در مورد نارسایی حاد کبدی گزینه‌های درمان شامل موارد زیر است:
• تزریق مایعات درون وریدی برای حفظ میزان فشار خون
• داروهایی مانند لاکساتیوس یا انماس برای کمک به دفع سموم
• مانیتور میزان قند خون.
• داروی استیل سیستئین در صورت مصرف سریع می‌تواند نارسایی حاد کبد ناشی از مصرف بیش از حد استامینوفن را معکوس کند. همچنین داروهایی وجود دارند که می‌توانند اثرات قارچ یا سایر سموم را معکوس کنند.

• پیوند کبد: در نارسایی کبد حاد و مزمن پزشک ممکن است پیوند کبد را توصیه کند. در پیوند کبد کبد سالم از اهداکننده با بافت آسیب‌دیده جایگزین می‌شود. گاهی می‌توان قسمتی از یک کبد سالم را جایگزین بافت آسیب‌دیده کرد، زیرا کبد می‌تواند خود را ترمیم کند و مجددا رشد کند.

چنانچه هر یک از علائم ذکر شده را در خود مشاهده نمودید، به پزشک خود مراجعه نمائید. ممکن است اصلا مشکل کبدی نداشته باشید، اما اگر داشته باشید، تشخیص سریع از اهمیت ویژه‌ایی برخوردار است. با درمان صحیح، این بیماری‌ قابل کنترل می‌شود و فرد را به سوی زندگی طبیعی سوق می‌دهد.