گلوکوم (آب سیاه)

گلوکوم (Glaucoma) یا آب سیاه یک بیماری چشمی است که به دلیل افزایش فشار داخل چشم (IOP) باعث آسیب به عصب بینایی می‌شود. این بیماری می‌تواند منجر به کاهش دید و در صورت عدم درمان، نابینایی شود. گلوکوم معمولاً به تدریج و بدون علائم اولیه پیشرفت می‌کند، به همین دلیل به آن “دزد خاموش بینایی” نیز گفته می‌شود.

انواع گلوکوم

گلوکوم یا آب سیاه  به چند نوع اصلی تقسیم می‌شود:

1. گلوکوم زاویه باز اولیه (Primary Open-Angle Glaucoma): شایع‌ترین نوع گلوکوم است که به آرامی و بدون علائم اولیه پیشرفت می‌کند.
2. گلوکوم زاویه بسته (Angle-Closure Glaucoma): این نوع گلوکوم به سرعت و با علائم ناگهانی مانند درد شدید چشم، سردرد، تهوع و تاری دید ظاهر می‌شود.
3. گلوکوم نرمال فشار (Normal-Tension Glaucoma): در این نوع، آسیب به عصب بینایی رخ می‌دهد حتی اگر فشار داخل چشم در محدوده طبیعی باشد.
4. گلوکوم ثانویه (Secondary Glaucoma): به دلیل شرایط پزشکی دیگر مانند التهاب چشم، آسیب‌های چشمی، دیابت یا استفاده طولانی‌مدت از کورتیکواستروئیدها ایجاد می‌شود.
5. گلوکوم مادرزادی (Congenital Glaucoma): یک نوع نادر از گلوکوم که در نوزادان و کودکان خردسال رخ می‌دهد و معمولاً به دلیل نقص در توسعه سیستم تخلیه مایعات چشم است.

علائم و نشانه‌های گلوکوم

علائم گلوکوم می‌توانند بسته به نوع آن متفاوت باشند، اما برخی از علائم مشترک عبارتند از:

1. کاهش تدریجی دید محیطی: این علامت معمولاً اولین نشانه گلوکوم زاویه باز است.
2. درد شدید چشم و سر: این علامت بیشتر در گلوکوم زاویه بسته مشاهده می‌شود.
3. تاری دید: به خصوص در موارد حاد.
4. دیدن هاله‌ها در اطراف نورها: به ویژه در گلوکوم زاویه بسته.
5. قرمزی چشم: ممکن است همراه با درد و ناراحتی باشد.
6. تهوع و استفراغ: در موارد حاد گلوکوم زاویه بسته.

علت‌ها و عوامل خطر گلوکوم

گلوکوم به دلیل افزایش فشار داخل چشم رخ می‌دهد، که می‌تواند ناشی از تجمع مایعات در داخل چشم باشد. عوامل خطر برای ابتلا به گلوکوم شامل موارد زیر می‌شوند:

1. ژنتیک: وجود سابقه خانوادگی گلوکوم.
2. سن: افزایش سن، به ویژه افراد بالای 60 سال.
3. نژاد: افراد آفریقایی، آسیایی و لاتین بیشتر در معرض خطر گلوکوم هستند.
4. مشکلات چشمی: وجود بیماری‌های دیگر چشمی مانند نازک‌شدگی قرنیه.
5. شرایط پزشکی: دیابت، فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی.
6. مصرف داروها: استفاده طولانی‌مدت از کورتیکواستروئیدها.

تشخیص گلوکوم

تشخیص گلوکوم از طریق معاینات چشمی و آزمایش‌های مختلف در کلینیک های فوق تخصصی چشم پزشکی انجام می‌شود:

1. تونومتری: اندازه‌گیری فشار داخل چشم.
2. پریمتری: تست میدان دید برای بررسی دید محیطی.
3. گونیوسکوپی: بررسی زاویه جلویی چشم برای تشخیص نوع گلوکوم.
4. اُپتیکال کوهرنس توموگرافی (OCT): تصویربرداری از عصب بینایی برای بررسی آسیب.
5. پاخیمتری: اندازه‌گیری ضخامت قرنیه.

درمان کلوکوم

درمان گلوکوم به نوع و شدت آن بستگی دارد و ممکن است شامل یک یا ترکیبی از روش‌های زیر باشد:

1. داروها: قطره‌های چشمی برای کاهش فشار داخل چشم. این قطره‌ها ممکن است شامل بتا بلوکرها، پروستاگلاندین‌ها، آلفا آگونیست‌ها و مهارکننده‌های کربنیک انهیدراز باشند.
2. لیزر درمانی: روش‌هایی مانند ترابکولوپلاستی لیزری، ایریدوتومی لیزری و سیلکوفتوکواگولاسیون لیزری.
3. جراحی: در موارد شدیدتر، جراحی‌هایی مانند ترابکولکتومی، ایمپلنت‌های تخلیه‌کننده و ویسکوکانالوستومی ممکن است نیاز باشد.

پیشگیری و مراقبت

پیشگیری کامل از گلوکوم ممکن نیست، اما با رعایت چند نکته می‌توان خطر ابتلا را کاهش داد و پیشرفت بیماری را کنترل کرد:

1. معاینات منظم چشمی: معاینات منظم و سالیانه به تشخیص زودهنگام گلوکوم کمک می‌کنند.
2. مدیریت شرایط پزشکی: کنترل فشار خون، دیابت و دیگر شرایط پزشکی.
3. ورزش منظم: ورزش می‌تواند به کاهش فشار داخل چشم کمک کند.
4. اجتناب از مصرف طولانی‌مدت کورتیکواستروئیدها: مگر در صورت نیاز و تحت نظر پزشک.
5. استفاده از عینک‌های محافظ: برای جلوگیری از آسیب‌های چشمی.

نتیجه

گلوکوم یک بیماری جدی است که می‌تواند به کاهش بینایی و نابینایی منجر شود، اما با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد و کیفیت زندگی را حفظ کرد.