اگر تا به حال احساس کرده‌اید که در هوای کافی و مناسب نمی‌توانید نفس بکشید، وضعیتی را تجربه کرده‌اید که به آن تنگی نفس می‌گویند. نفس کشیدن با تلاش و تقلا و کوتاه شدن نفس را تنگی نفس گویند که علامتی شایع در بسیاری از بیماری های قلبی و ریوی است. همچنین گاهی ممکن است در اثر بیماری های عصبی و یا عصبی-عضلانی دیده شود.

مهم ترین علامت تنگی نفس، تقلای تنفسی و نفس کشیدن با سختی است که می‌تواند ناشی از یک مشکل مزمن باشد یا به صورت حاد و یک تا دو دقیقه پس از فعالیت شدید بدنی ایجاد شود. در تنگی نفس شما ممکن است احساس کنید که به اندازه کافی هوا وارد ریه‌های خود نمی‌کنید و در موارد شدیدتر و جدی ممکن است احساس خفگی کنید. هم چنین تنگی نفس ممکن است باعث ایجاد احساس فشار و تنگی در قفسه سینه شود.
تنگی نفس حاد به صورت ناگهانی رخ داده و چند دقیقه تا چند ساعت طول می کشد و تنگی نفس مزمن برای مدت طولانی فرد را درگیر می کند.تنگی نفس با دیگر علائم مانند تب،دانه های پوستی با سرفه هم خود را نشان می دهد.در این حالت فرد حتی در حال انجام فعالیت های روزانه ،مانند راه رفتن و یا حتی سرپا ایستادن احساس می کند که نفس کم آورده است.

ویژگی‌های محیطی همچون مواد شیمیایی، دود، گرد و غبار و بخار ممکن است شرایط تنفس را برای افرادی که به تنگی نفس دچار هستند، سخت‌تر کند. افرادی که به آسم دچار هستند در مواجهه با آلرژن‌هایی همچون گرده یا کپک، تنگی نفس آن‌ها تحریک می‌شود. برخی از مواد آلوده‌کننده که سبب نفس تنگی می‌شوند، همچون مصرف دخانیات، توسط خود شخص انجام می‌گیرد و قابل پیشگیری است.

علت تنگی نفس می تواند یکی از دلایل زیر باشد:
• آسم
• استرس و اضطراب
• پریدن غذا به گلو یا تنفس چیزی که مسیر هوایی را مسدود می‌کند.
• واکنش‌های آلرژیک
• در معرض میزان خطرناکی از کربن مونوکسید قرار گرفتن
• هیپوتانسیون یا فشار خون پایین
• آمبولی ریوی که ایجاد لخته خون در عروق ریه است
• گرفتگی یا کلاپس ریه
• بیماری مزمن انسدادی ریه یا COPD
• مشکلات قلبی
• سیگار کشیدن
• آلودگی هوا و مواد شیمیایی
• چاقی مفرط

– یک پزشک معمولاً بر اساس آزمایش کامل فیزیکی فرد در کنار شرح حال آن‌ها می‌تواند بیماری را تشخیص دهد. بیمار نیاز است توضیح دهد حملات تنگی نفس او کی و چگونه آغاز شد، چه مدت طول کشید، چندبار اتفاق افتاد و به چه میزان حاد بود. همچنین پزشکان ممکن است برای تشخیص تنگی نفس به ‌صورت اختصاصی ‌تر از تصاویر X-ray قفسه سینه و CT استفاده کنند و سلامتی قلب، ریه‌ها و سیستم‌های مربوط به آن را بسنجند.

-الکتروکاردیوگرام ممکن است برای تشخیص نشانه‌های حمله قلبی یا مشخصات الکتریکی دیگر در قلب کمک کند. تست‌های اسپیرومتری برای اندازه‌گیری جریان هوا و گنجایش شش‌های بیمار استفاده می‌شود که می تواند کمک کند و اندازه مشکلات تنفسی فرد مشخص گردد. سایر تست‌ها برای اندازه‌گیری اکسیژن خون بیمار و گنجایش خون برای جابجایی اکسیژن، انجام می‌گیرد.

– در هنگام تنگی نفس تا رسیدن اورژانس می توان با روش های زیر وضعیت را بهبود بخشید.
• تنفس با لب‌های غنچه شده: به آرامی و با شمارش، دو بار از طریق بینی و چهار بار از طریق دهان (با حالتی از لب‌ها مثل وقتی که در حال سوت زدن هستید) نفس بکشید
• نشستن و خم شدن به جلو: روی صندلی بنشینید، پاهای خود را روی زمین قرار دهید، قفسه سینه را کمی به پایین خم کنید، آرنج خود را روی زانویتان گذاشته و چانه تان را با دستان تان نگه دارید. به یاد داشته باشید عضلات گردن و شانه خود را ریلکس نگه دارید. اکنون به آرامی نفس بکشید
• ایستاده با حمایت پشتی: بایستید و از پشت به دیوار تکیه دهید و باسن خود را روی دیوار بگذارید، پاها را از هم جدا کنید و دستها را روی ران بگذارید، شانه هایتان را ریلکس کنید، کمی به جلو خم شوید و به آرامی نفس بکشید.

افراد مبتلا به تنگی نفس می‌توانند تدابیری را برای بهبود سلامت کلی خود اتخاذ کرده و امکانات تنفسی بیشتری به خود اختصاص دهند. این‌ها شامل:

• ترک سیگار و پرهیز از دود دخانیات
• اجتناب از عوامل محرک دیگر مانند دودهای شیمیایی و دود چوب
• وزن کم کنید زیرا از فواید کاهش وزن، کم شدن فشار وارد شده به قلب و ریه‌ها می‌باشد.
• ورزش سبک زیرا به تقویت سیستم قلبی عروقی و تنفسی کمک می‌کند
• عدم صعود به ارتفاعات بالا
• خوب غذا خوردن و خواب کافی
• پیروی از برنامه درمانی توصیه شده برای هر بیماری زمینه‌ای مانند آسم، COPD یا برونشیت

– درمان تنگی نفس به علت آن بستگی دارد. برای مثال چنانچه فردی به دلیل تقلای بیش از حد و فعالیت جسمانی، دچار تنگی نفس شده باشد؛ پس از توقف آن به حالت عادی برمی‌گردد. در شرایط شدید تر نیاز به دریافت اکسیژن است‌. افرادی که آسم یا COPD دارند، ممکن است نیازمند استفاده از برونکودیلاتورهای استنشاقی باشند.

– برای افرادی که به بیماری قلبی دچار هستند، باید تحت نظر پزشک برای درمان آن اقدام نمایند تا پزشک به آن‌ها کمک کند راحت‌تر نفس بکشند. این اقدامات شامل برنامه درمانی است که به پیشگیری از رخدادهای تنگی نفس حاد کمک می‌کند و در عین حال سیر پیشرفت بیماری کلی را آرام می‌‌کند.