سلولهایی که دچار تکثیر غیر طبیعی شده و به اصطلاح ایجاد تومور مغزی میکنند همیشه توسط جراحی تومور مغزی قابل برداشتن نیستند؛ مثلآ در تومورهای بدخیم مغزی که سلولهای سرطانی در نواحی فراتر از حدود توده گسترش می یابند با برداشتن تومور همچنان لابلای سلولهای سالم مغز باقی خواهند ماند. یا در مواردی که تومورهای بدخیم از نقاط دیگر بدن به مغز منتشر میشوند که به آن متاستاز مغزی میگویند، امکان برداشتن این تعداد زیاد توده بدخیم در نقاط مختلف مغز وجود ندارد. در چنین بیمارانی بعد از انجام جراحی، از گامانایف و پرتو درمانی استفاده میگردد. گامانایف و پرتو درمانی به معنی تابانیدن اشعه ایکس به محدوده ای از بدن است که سلولهای سرطانی در آن گسترش یافته اند مثل مغز. سلولهای بدخیم که با سرعت زیاد و خارج از کنترل در حال تکثیر هستند نسبت به سلولهای طبیعی حساسیت بیشتری به اشعه دارند و با دریافت اشعه از تکثیر باز مانده یا از بین میروند.

گامانایف نوعی روش عمل مغز با اشعه (Radio surgery) است که طی آن پزشکان ضایعات عمیق مغزی را بدون نیاز به جراحی و باز کردن جمجمۀ بیمار، درمان می‌کنند. این فناوری بسیار پیشرفته این امکان را می‌دهد که حتی عمیق‌ترین بخش‌های مغز را که با جراحی معمولی امکان دسترسی به آن وجود ندارد تحت درمان قرار دهند. در این روش در یک جلسه، صدها شعاع گاما که از یک منبع کبالت ساطع می‌شود و به‌ صورت متمرکز به تومور تابانده می‌شود. این تابش به صورتی است که بافت‌های نرمال و حیاتی مغز حداقل اشعۀ ممکن را دریافت نموده و آسیبی نمی‌بینند. گامانایف دستگاهی است با هندسه خاص، با 201 چشمۀ کبالت 60 رادیواکتیو، که هر یک دارای هدایت گر جداگانه‌ای بوده و به گونه‌ای طراحی شده است که پرتو خروجی حاصل از چشمه‌ها در یک نقطه متمرکز می‌شوند. با قرار دادن نقطۀ تحت درمان در مرکز هلمت درمان دستگاه، بیشترین تاثیر در ناحیه مورد نظر اعمال می‌شود، و کمترین میزان اشعه به بافت‌های سالم می‌رسد .

مزایای روش درمانی گامانایف :

– روش مؤثری برای درمان ضایعات غیر‌قابل‌درمان توسط جراحی‌های معمول است.
– نیازی به تراشیدن موهای سر و یا باز کردن جمجمه نیست.
– در این روش نیازی به بیهوشی وجود ندارد و بیمار از عوارض بیهوشی مصون می‌ماند.
– عوارض بعد از جراحی‌های معمول مانند عفونت، چسبندگی و …. وجود ندارد.
– درمان در طی چند ساعت انجام شده و بیمار همان روز به خانه برمی‌گردد.
– نیازی به گذراندن دوره نقاهت پس از بیماری نیست.
– دقت، ایمنی بیشتر و گرفتن نتایج بهتر، از مزایای این روش درمان در مقایسه با جراحی‌های معمول است.
– هزینۀ بسیار کمتری نسبت به جراحی‌های معمول دارد.

روش درمان گامانایف

ابتدا شرایط و وضعیت بیمار توسط یک تیم تخصصی کارآمد متشکل از جراح مغز واعصاب، نورولوژیست، متخصص رادیولوژی اعصاب، متخصص رادیوتراپی (‌انکولوژی) و متخصص فیزیک پزشکی تحت بررسی قرار گرفته و در صورت مناسب بودن این روش درمان برای بیمار، نوبت عمل تعیین می‌شود. مدت زمان درمان به صورت نرمال بين سه تا پنج ساعت پیش‌بینی می‌شود و کل مراحل درمانی در یک روز انجام می‌گیرد.
به منظور هدایت اشعۀ گاما به روی تومور، یک قاب اختصاصی به سر بیمار بسته شده و سپس به منظور تعیین محل دقیق تومور یا ضایعۀ مغزی تصویربرداری شامل ام‌آرآی یا سی‌تی‌اسکن و دربرخی موارد آنژیوگرافی انجام می‌شود. پس از آن تصاویر به کامپیوتر مخصوص منتقل و توسط تیم پزشکان حدود تومور مشخص شده و سپس طراحی درمان انجام و بیمار تحت درمان با رادیوسرجری به روش گامانایف قرار می‌گیرد. پس از درمان فریم از سر بیمار باز و برای مدت کوتاهی تحت نظر قرار گرفته می‌شود. سپس بیمار با توصیه‌های لازم مرخص می‌شود. برحسب اندازۀ ضایعه، عمل به طور معمول بین سی دقیقه تا سه ساعت به طول می‌انجامد. غالب بیماران در همان روز به خانه بازگشته و از فردای عمل می‌توانند فعالیت‌های زندگی روزانه خود را از سر گیرند.

عوارض جانبی گامانایف

امکان عوارض جانبی در این روش درمانی نسبت به جراحی باز، رادیوتراپی اکسترنال و روش‌های مشابه درمانی بسار پایین بوده و حداقل ممکن است.

• خستگی: خستگی ممکن در چند هفته اول پس از رادیوسرجری گامانایف اتفاق افتد.

• تورم: تورم مغز در ناحیه درمان شده یا در ناحیه نزدیک به آن می‌تواند سبب بروز علائمی مانند سردرد، تهوع و استفراغ شود. پزشک ممکن است داروهای ضدالتهاب (داروهای کورتیکواستروئید) را به منظور پیشگیری از بروز این مشکلات یا درمان علائم تجویز کند.

• مشکلات پوست سر و مو: پوست سر ممکن است در محلی که دستگاه در طول درمان به سر متصل می شود قرمز و حساس شود. برخی افراد ممکن است به طور موقت مقداری از موهای خود را از دست بدهند.
به ندرت ممکن است افراد دچار عوارض جانبی طولانی‌ مدتی مانند سایر مشکلات مغزی یا عصبی ماه‌ها پس از رادیوسرجری گامانایف شوند.
گامانایف در درمان ضایعات عروقی در مغز، تومورهای مغزی و بیماری‌های کارکردی مغز کاربرد دارد. به کار می‌رود. معالجه با گامانایف تنها در طول چند ساعت به اتمام می‌رسد و شرایطی را برای بیماران فراهم می‌کند که دیگر نیازی به جراحی شدن نداشته باشند. بیشتر بیماران بلافاصله بعد از درمان توانایی بازگشت به زندگی روزانه خود را بدست می‌آورند.