به سرطانی که در دو عضو قسمت تحتانی سیستم گوارش یعنی کلون (روده بزرگ) یا رکتوم (انتهای کلون) شروع شود، سرطان کلورکتال گفته می‌شود. برای این که پزشک میزان شیوع سرطان کلورکتال را دریابد، از مرحله‌بندی به عنوان راهنما استفاده می‌کند. بسیار مهم است که پزشک مرحله ی سرطان را تشخیص دهد تا بهترین برنامه‌ی درمان را در اختیار شما بگذارد و دوره ی مراقبت بلندمدت را تخمین بزند.

مرحله 1، ابتدایی‌ترین مرحله این بیماری است. این نوع سرطان تا مرحله 4 ادامه میابد که پیشرفته‌ترین مرحله می‌باشد. مراحل سرطان کلورکتال به شرح زیر است:

• مرحله ی 1: سرطان به پوشش جداره‌ی تونل یا مخاط کلون یا رکتوم سرایت کرده اما هنوز در دیواره‌ی اعضا پخش نشده است.
• مرحله ی 2: سرطان به دیواره‌ی کلون یا رکتوم سرایت کرده اما هنوز غدد لنفاوی یا بافت‌های مجاور را تحت الشعاع قرار نداده است.
• مرحله ی 3: سرطان به غدد لنفاوی سرایت کرده اما هنوز روی سایر اعضای بدن تاثیر نگذاشته است. معمولا در این مرحله، 1 تا 3 غده ی لنفاوی درگیر شده است.
• مرحله ی 4: سرطان به سایر اعضای دور از مرکز،مانند کبد یا ریه، سرایت کرده است.

علائم

ممکن است این بیماری به خصوص در مراحل اولیه، علامتی نداشته باشد. علائمی که ممکن است حین مراحل اولیه تجربه کنید، شامل موارد زیر می‌شود:

• یبوست
• اسهال
• تغییر رنگ ادرار
• تغییر در شکل ادرار،مثلا باریک شدن ادرار
• ادرار خونی
• خونریزی رکتوم
• بادهای معده مفرط
• گرفتگی شکم
• شکم درد

اگر متوجه هریک از علائم فوق شده‌اید، با پزشک خود ملاقات کنید تا آزمایش سرطان کلون را انجام دهید.

علائم مراحل 3 و 4 (علائم مراحل آخر)

در مراحل آخر، علائم واضح‌تر است (مرحله ی 3 و 4). به علاوه ی علائم بالا، ممکن است حالت‌های زیر را نیز تجربه کنید:

• خستگی مفرط
• بدون دلیل احساس ضعف می‌کنید
• کاهش وزن بدون این که قصدش را داشته باشید
• بروز تغییرات در ادرار که بیش از یک ماه به طول می‌انجامد
• احساس می‌کنید مثانه‌ی شما کاملا تخلیه نمی‌شود
• تهوع

اگر سرطان کلون به سایر قسمت‌های بدن سرایت پیدا کند،ممکن است حالت های زیر را نیز تجربه کنید:

• یرقان (زردی چشم و پوست)
• ورم دست یا پا
• مشکلات تنفسی
• سردرد مزمن
• تار شدن دید
• شکستگی استخوان

انواع سرطان کلورکتال

شاید سرطان کلورکتال صریح و واضح به نظر برسد اما درواقع بیشتر از یک نوع از این سرطان وجود دارد. تفاوت در نوع بیماری به نوع سلول‌هایی که به تومور تبدیل می‌شوند و مکان شکل‌گیری آن‌ها بستگی دارد.

رایج‌ترین نوع از این بیماری، از آدنوکارسینوم آغاز می‌شود. 96 درصد از تمام موارد سرطان کلورکتال از این دست است. احتمالا سرطانی که در شما تشخیص داده شده از همین نوع است؛مگر این که پزشک تشخیص دیگری بدهد. آدنوکارسینوم در سلول‌های مخاطی کلون یا رکتوم شکل می‌گیرد.

دیگر سرطان‌های کلورکتال که کم‌تر شایع هستند، از تومورهای دیگر،مانند موارد زیر، ناشی می‌شوند:

• لنفوم که ابتدا در غدد لنفاوی یا کلون شکل می‌گیرد.
• کارسینوئید، در سلول هایی از روده که کار هورمون‌سازی را بر عهده دارند، شکل می‌گیرد.
• سارکوما (سرطان سارکوم) که در بافت‌های نرم مانند مخاط کلون روی می‌دهد.
• تومور استرومال دستگاه گوارش که ممکن است در ابتدا خوش خیم باشد و سپس تبدیل به تومور سرطانی شود (معمولا در دستگاه گوارش اتفاق می‌افتد ولی به ندرت در کلون هم رخ می‌دهد).

علت‌های بروز سرطان کلورکتال

رشد مستعد بروز سرطان

سلول‌های غیرعادی در پوشش جداره‌ی کلون متراکم می‌شوند و پلیپ تشکیل می‌دهند. این رشد کوچک و خوش‌خیم است. از جمله روش‌های رایج برای جلوگیری از بروز سرطان، برداشتن این تراکمات از طریق جراحی است. اگر پلیپ درمان نشود ممکن است سرطان را در پی داشته باشد.

جهش ژن

گاهی این بیماری در بین اعضای خانواده رخ می‌دهد. دلیل این اتفاق جهش ژنتیکی است که از والدین به فرزند منتقل می‌شود. جهش ژنتیکی تضمینی بر این نیست که حتما دچار سرطان می‌شوید اما خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.

عوامل خطر

چند عامل خطرناک و غیرقابل پیشگیری وجود دارد که احتمال ابتلا به این بیماری را بالا می‌برد. یکی از این عوامل، سن است. احتمال ابتلا به این سرطان بعد از سن 50 سالگی بیشتر است. از جمله عوامل خطرناک می‌توان موارد زیر را نام برد:

• سابقه ی پلیپ در کلون
• سابقه ی بیماری مثانه
• سابقه ی سرطان کلورکتال در خانواده
• داشتن سندرم ژنتیکی مانند پلیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP)

هم‌چنین برخی عوامل وجود دارد که قابل پیشگیری است. یعنی می‌توانید با تغییر این عوامل، خطر ابتلا به این سرطان را کاهش دهید. این عوامل شامل موارد زیر می شود:

• اضافه وزن یا چاقی
• مصرف سیگار
• نوشیدن الکل زیاد
• دیابت نوع 2
• کم تحرکی
• مصرف رژیم غذایی سرشار از غذاهای فراوری شده یا گوشت قرمز

تشخیص سرطان کلورکتال

با تشخیص زودهنگام، بهترین فرصت برای درمان فراهم می‌شود. ابتدا پزشک سوابق پزشکی و خانوادگی شما را جمع آوری می‌کند. همین‌طور معاینه‌ی فیزیکی هم انجام می‌شود. ممکن است شکم شما را فشار دهد یا رکتال را معاینه کند تا از حضور غده یا پلیپ آگاه شود.

آزمایش خون

پزشک برای تشخیص علت بروز علائم، از شما آزمایش خون می‌گیرد. هیچ آزمایش خونی وجود ندارد که به طور خاص سرطان کلورکتال را مورد آزمایش قرار دهد اما آزمایش عملکرد کبد و چند آزمایش کامل خون، احتمال بروز سایر بیماریها و اختلالات را رد می کند.

کولونوسکوپی

در کولونوسکوپی از یک لوله ی بلند که دوربین کوچکی به انتهای آن وصل شده، استفاده می‌شود. بدین ترتیب پزشک می‌تواند داخل کلون و رکتوم را مشاهده کند تا هرگونه مورد غیرطبیعی را بررسی نماید. حین کولونوسکوپی،پزشک می‌تواند از ناحیه ی غیرطبیعی بافت برداری کند. سپس این نمونه برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

اشعه ی ایکس

در اشعه‌ی ایکس از رادیواکتیوی که حاوی عنصر فلز باریم است، استفاده می‌شود. پزشک مایع موردنظر را با استفاده از انما به مثانه تزریق می‌کند. سپس باریم پوشش جداره‌ای کلون را می‌پوشاند. این روش باعث کیفیت بهتر تصاویر اشعه ی ایکس می‌شود.

سی تی اسکن

در سی تی اسکن، پزشک می‌تواند تصویر کلون را با جزئیات کامل ببیند. نام دیگر سی تی اسکن برای تشخیص سرطان کلورکتال، کولونوسکوپی مجازی است.

درمان سرطان کلورکتال

درمان این بیماری به عوامل مختلفی بستگی دارد. وضعیت عمومی سلامت و مرحله‌ی سرطان کلورکتال به پزشک در امر ایجاد برنامه‌ی درمان کمک می‌کند.

جراحی

در مراحل اولیه‌ی بیماری، جراح می‌تواند پلیپ‌های سرطانی را با جراحی بردارد. اگر پلیپ به دیواره‌ی مثانه متصل نباشد، احتمالا نتیجه عالی خواهد بود.

اما اگر سرطان به دیواره ی مثانه پیشروی کرده باشد، جراح مجبور می‌شود همراه با غدد لنفاوی مجاور، قسمتی از کلون یا رکتوم را نیز بردارد. درصورت امکان، جراح قسمت سالم باقی مانده ی کلون را دوباره به رکتوم پیوند می‌زند.

اما اگر این امکان وجود نداشته باشد،کولوستومی انجام می‌شود. یعنی در دیواره‌ی شکم شکافی ایجاد می‌شود تا ضایعات برداشته شود. کولوستومی می‌تواند موقت یا دائمی باشد.

شیمی درمانی

شیمی درمانی شامل مصرف دارو برای از بین بردن سلول‌های سرطانی می‌شود. درمورد سرطان کلورکتال، شیمی درمانی یک روش رایج برای از بین بردن هرگونه سلول سرطانی باقی مانده بعد از جراحی است. هم‌چنین شیمی درمانی رشد تومورها را کنترل می‌کند.

استفاده از شیمی درمانی در مراحل آخر سرطان نتایج خوبی به همراه دارد اما اثرات جانبی هم به همراه دارد که باید با مصرف داروهای دیگر کنترل شود.

پرتودرمانی

در پرتودرمانی از پرتوهای بسیار قوی انرژی،مشابه با اشعه ی ایکس، استفاده می‌شود تا سلول‌های سرطانی، قبل و بعد از جراحی، مورد هدف قرار گیرند و از بین بروند. معمولا از پرتودرمانی در کنار شیمی درمانی استفاده می‌شود.

دارو

در سپتامبر 2012، منبعی موثق مصرف داروی رگورافنیب (استیواگرا) را برای درمان متاستاز یا سرطان مرحله‌ی آخر کلروکتال که به درمان‌های دیگر واکنش نشان نمی‌دهد و به سایر بخش‌های بدن سرایت کرده، بلامانع اعلام کرد. این دارو، آنزیم‌هایی را که باعث رشد بیشتر سلول‌های سرطانی می‌شوند، مسدود می‌سازد.

پیشگیری از سرطان کلورکتال

نمی‌توان جلوی برخی از عوامل خطرناک مانند سن یا سابقه‌ی خانوادگی را گرفت اما برخی عوامل دیگر مانند سبک زندگی که می‌تواند باعث بروز سرطان کلورکتال شود،قابل پیشگری است و درمجموع باعث کاهش خطر ابتلا به این بیماری می شود:

با استفاده از روش‌های زیر می‌توانید خطر ابتلا را کاهش دهید:

• کاهش مصرف گوشت قرمز
• نخوردن گوشت‌های فراوری شده مانند هات داگ و کالباس
• مصرف بیشتر غذاهای گیاهی
• کاهش چربی غذایی
• ورزش روزانه
• کاهش وزن با پیشنهاد پزشک
• ترک سیگار
• کاهش مصرف الکل
• کاهش استرس
• کنترل دیابت

عامل پیشگیرانه‌ی دیگر این است که حتی اگر خطر ابتلا به سرطان کلون شما را تهدید نمی‌کند، بعد از 50 سالگی کولونوسکوپی انجام دهید. هرچه سرطان زودتر تشخیص داده شود، نتیجه بهتر خواهد بود.