چنانچه رگ‌های خونی اصلی یا همان عروق کرونری که خون، اکسیژن و مواد مغذی را به قلب می‌رساند، آسیب ببیند یا بیمار شود، بیماری عروق کرونری بروز می‌یابد. قلب یک پمپ عضلانی قوی است که تقریباً سه هزار گالن (11356 لیتر) خون را در روز در بدن جابه‌جا می‌کند. قلب نیز مانند دیگر عضلات بدن برای عملکرد مناسب به تامین پیوستۀ خون نیاز دارد. عضلۀ قلب خون مورد نیازش را از عروق کرونری دریافت می‌کند. التهاب و انباشته شدن پلاک، یعنی رسوبات حاوی کلسترول در عروق قلب معمولاً عامل ابتلا به بیماری عروق کرونری است. تجمع پلاک منجر به تنگ شدن شریان‌های قلب می‌شود، در نتیجه جریان خون منتهی به قلب کاهش می‌یابد. کاهش جریان خون در نهایت به درد قفسه سینه (آنژین)، تنگی نفس یا دیگر نشانه‌ها و علائم بیماری عروق کرونری دامن می‌زند. انسداد کامل به حملۀ قلبی منجر می‌شود.

علائم

علائم عمومی بیماری عروق کرونری عبارت است از:

• درد قفسه سینه (آنژین)
• درد بازو یا شانه
• تنگی نفس
• تعریق
• سرگیجه

در این میان بعضی علائم خاص به شرح زیر در زنان مشاهده می‌شود:

• حالت تهوع
• استفراغ
• احساس درد در کمر و پشت بدن
• احساس درد در فک
• تنگی نفس بدون احساس درد در قفسه سینه

علائم فوق را، به ویژه در صورت شدید بودن یا استمرار به مدت بیش از پنج دقیقه نادیده نگیرید، چرا که ممکن است به درمان فوری نیاز داشته باشید.

عامل‌های خطر

• سن بالا: احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونری نسبت مستقیم با افزایش سن دارد. چنانچه فقط سن را به عنوان عامل خطر بیماری عروق کرونری در نظر بگیریم، مردان از 45 سالگی به بعد و زنان از 55 سالگی به بعد بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
• جنسیت: مردان معمولاً بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری عروق کرونری قرار دارند. البته خطر بروز این بیماری در زنان پس از یائسگی بیشتر می‌شود.
• سابقه خانوادگی
• کشیدن سیگار و استنشاق دود دخانیات
• فشار خون بالا
• بالا بودن کلسترول خون
• دیابت: عامل‌های خطر بیماری عروق کرونری و دیابت نوع دو مشابه است و شامل مواردی مانند چاقی و فشار خون بالا می‌شود.
• چاقی یا اضافه وزن
• ورزش نکردن و عدم فعالیت
• تحمل استرس شدید
• عادت‌های غذایی ناسالم: زیاده‌روی در مصرف غذاهای حاوی چربی اشباع شده، چربی ترانس، نمک و قند خطر ابتلا به بیماری عروق کرونری را افزایش می‌دهد.
• بیماری‌های خودایمنی: عارضه‌هایی مانند روماتیسم، لوپوس و دیگر عارضه‌های مفصلی التهابی خطر ابتلا به تصلب شرایین (آترواسلکروز) را افزایش می‌دهد.
• آپنه (وقفه تنفسی) در خواب: این اختلال باعث وقفه‌های مکرر تنفسی هنگام خواب می‌شود. افت ناگهانی اکسیژن خون هنگام وقفه تنفسی در خواب فشار خون را افزایش می‌دهد و فشار شدیدی را به سیستم قلبی ـ عروقی وارد می‌کند که احتمالاً منجر به ابتلا به بیماری عروق کرونر می‌شود.

عوارض احتمالی بیماری عروق کرونری

بیماری عروق کرونری می‌تواند عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:

درد قفسه سینه (آنژین)

وقتی شریان‌های قلب تنگ می‌شود، قلب خون کافی را در زمانی که بیشترین نیاز را به آن دارد، به ویژه هنگام ورزش و فعالیت بدنی، دریافت نمی‌کند. در نتیجه بیمار دچار درد در قفسه سینه (آنژین) و تنگی نفس می‌شود.

حمله قلبی

چنانچه پلاک کلسترول پاره شود و لخته خون تشکیل شود، انسداد کامل شریان قلب به حمله قلبی دامن می‌زند. جریان نداشتن خون در قلب به عضلۀ قلب آسیب می‌زند، میزان این آسیب تاحدی به سرعت عمل در شروع درمان بستگی دارد.

نارسایی قلبی

چنانچه اکسیژن و مواد مغذی به دلیل کاهش گردش خون برای مدتی طولانی به بعضی ناحیه‌های قلب نرسد یا اگر قلب به دلیل حملۀ قلبی آسیب دیده باشد، قلب ضعیف‌تر از آن می‌شود که بتواند خون کافی را برای رفع نیازهای بدن پمپاژ کند. از این عارضه با اصطلاح نارسایی قلبی یاد می‌شود.

آریتمی (ریتم غیرعادی قلب)

خون‌رسانی نامناسب به قلب یا آسیب دیدن بافت قلب تکانه‌های الکتریکی قلب را مختل می‌کند و در نتیجه ریتم قلب غیرعادی می‌شود.

تشخیص بیماری عروق کرونری

پزشک بیماری عروق کرونری را با توجه به بررسی پروندۀ پزشکی بیمار، معاینۀ بالینی و انجام آزمایش‌های دیگر تشخیص می‌دهد. آزمایش‌های زیر معمولاً برای تشخیص بیماری عروق کرونری انجام می‌شود:

• الکتروکاردیوگرام (نوار قلب): سیگنال‌های الکتریکی عبور کننده از قلب در نوار قلب ثبت می‌شود. پزشک با توجه به نوار قلب می‌تواند تشخیص دهد که آیا بیمار دچار حمله قلبی شده است یا خیر.
• اکوکاردیوگرام: در این روش تصویربرداری از امواج اولتراسوند برای تهیۀ تصویری از قلب استفاده می‌شود. اکوی قلب نشان می‌دهد که آیا بخش‌های مختلف قلب عملکرد مناسبی دارند یا خیر.
• تست استرس یا ورزش: استرس یا فشاری که حین ورزش کردن و در زمان استراحت به قلب تحمیل می‌شود، در تست ورزش اندازه‌گیری می‌شود. همان‌طور که بیمار روی تردمیل راه می‌رود یا با دوچرخه ثابت کار می‌کند، متخصص فعالیت الکتریکی قلبش را تحت نظر می‌گیرد. تصویربرداری هسته‌ای نیز ممکن است در قالب بخشی از این تست انجام شود.
• کاتترازیسیون یا آنژیوگرافی قلب (کاتترازیسیون قلب چپ): پزشک کاتتر (سوند) را وارد شریان ساعد یا کشاله ران می‌کند و مادۀ حاجب رنگی مخصوصی را از راه این کاتتر درون شریان‌های قلب تزریق می‌کند. مادۀ حاجب باعث می‌شود که تصاویر رادیوگرافی گرفته شده از شریان‌های قلبی وضوح بیشتری داشته باشد و انسداد بهتر دیده شود.
• سی تی اسکن قلب: این روش برای بررسی وجود رسوبات کلسیمی در شریان‌های قلب انجام می‌شود.

درمان بیماری عروق کرونری

درمان بیماری عروق کرونری به وضعیت سلامت عمومی فعلی بیمار و عامل‌های خطر بستگی دارد. برای مثال پزشک برای درمان کلسترول یا فشار خون بالا دارو تجویز می‌کند؛ بیماران دیابتی نیز برای کنترل قند خون باید دارو مصرف کنند.

تغییر دادن سبک زندگی نیز می‌تواند به پیشگیری از بیماری‌های قلبی و سکته مغزی کمک کند؛ عموماً تغییرات زیر به بیماران توصیه می‌شود:

• ترک سیگار و دخانیات
• کاهش دادن یا قطع مصرف مشروبات الکلی
• ورزش منظم
• کاهش وزن و رساندن آن به حد سالم
• رعایت یک برنامۀ غذایی سالم کم‌چرب و حاوی سدیم کم

چنانچه بیماری با تغییر سبک زندگی و مصرف دارو بهبود نیابد، پزشک توصیه می‌کند که بیمار به منظور افزایش جریان خون در قلب عمل شود. عمل‌های زیر معمولاً با این هدف انجام می‌شود:

• آنژیوپلاستی و بالون زدن: پزشک شریان‌های گرفته را در این عمل باز می‌کند و تجمع پلاک را از بین می‌برد. این عمل معمولاً همراه با استنت‌گذاری انجام می‌شود تا مجرا بعد از عمل باز بماند.
• جراحی بای‌پس شریان کرونری: جراحی بای‌پس عمل جراحی قلب بازی است که با هدف بازیابی جریان خون در قلب انجام می‌شود.
• کانترپالسیشن خارجی تقویت شده: این عمل تشکیل رگ‌های کوچک را تحریک می‌کند تا با ایجاد شدن رگ‌های جدید، بای‌پس به طور طبیعی و به روشی غیرتهاجمی و غیرجراحی انجام شود و خون به جای شریان‌های مسدود از این رگ‌ها عبور کند.

چکیده

به تنگ شدن یا انسداد شریان‌های قلب که معمولاً در پی تصلب شرایین رخ می‌دهد، بیماری عروق کرونری گفته می‌شود. تصلب شرایین، آترواسکلروز، سخت شدن یا انسداد شریان‌ها در واقع پی‌آمد انباشته شدن پلاک، یعنی رسوبات کلسترول و چربی در دیواره‌های داخلی شریان‌ها است.