در حال حاضر برای درمان ناباروری روش‌های متفاوتی وجود دارد.

انتخاب مناسب‌ترین روش توسط پزشک و پس از مشورت با بیمار انجام می‌شود. درمان‌ها معمولا با اقدامات کم‌تهاجمی‌تر شروع شده و در صورت عدم موفقیت از سایر روش‌ها استفاده می‌شود. پزشک برای درمان صحیح ناباروری، در قدم اول علت بیماری را تشخیص می‌دهد. به این منظور آزمایشات و تصویربرداری‌هایی درخواست می‌شود.

در این مقاله از ناباروری، چگونگی تشخیص علت ناباروری و روش‌های درمان ناباروی در ایران بیشتر می‌خوانیم.

ناباروری چیست؟

ناباروری بیماری شایعی با جنبه‌های مهم روانشناسی، اقتصادی و اجتماعی است. امروزه در حالی که میزان شیوع ناباروری در جمعیت ثابت مانده اما تمایل مردم به دریافت خدمات درمان ناباروی افزایش یافته است. شاید علت این آمار رسیدن نسل انفجار جمعیت به سن باروری باشد.

ناباروری یکی از خاص‌ترین شرایط حوزه پزشکی است، چراکه همواره دو نفر در آن درگیر هستند. در حالت طبیعی بعد از یک سال، 90-80 درصد زوج‌ها و بعد از دو سال 95 درصد آن‌ها بارور می‌شوند.

زمانی دو زوج نابارور در نظر گرفته می‌شوند که بعد از 12 ماه رابطه جنسی صحیح، منظم و بدون محافظت بارداری رخ ندهد. اگر سن خانم برابر و بیش‌تر از 35 سال باشد، این مهلت به 6 ماه کاهش می‌یابد.

ناباروری زنان و مردان چه علت‌هایی دارد؟

توانایی بچه‌دار شدن یک زوج به باروری سالم زن و مرد بستگی دارد.

از آن جایی که علل ناباروری بسیار گسترده است، ممکن است در یک زوج چند عامل در کنار هم وجود داشته باشد. به همین دلیل به راحتی نمی‌توان مشخص کرد که ناباروری به کدام علت بوده و از سمت مرد یا زن است.

در یک مطالعه نشان داده شده که 37 درصد موارد نازایی مربوط به زنان، 8 درصد مربط به مردان و 35 درصد مربوط به هر دو آن‌ها است.

در حدود 5 درصد موارد هم علتی پیدا نمی‌شود.

علت‌های ناباروری در زنان

سیستم تولیدمثل زنان بسیار پیچیده عمل می‌کند.

همه تخمک‌هایی که ممکن است هر ماه از تخمدان زن آزاد شده و با اسپرم لقاح کنند، از بدو تولد در بدن او هستند. به طور طبیعی هر ماه در میانه سیکل قاعدگی یک تخمک از یکی از تخمدان‌های زن آزاد می‌شود. سپس از طریق لوله فالوپ به رحم منتقل می‌شود. اگر با اسپرم لقاح صورت بگیرد، بارداری رخ می‌دهد. در غیر این صورت در سیکل بعدی، مجدد خونریزی قاعدگی رخ می‌دهد. این مراحل توسط هورمون‌های تولیدشده از هیپوتالاموس،هیپوفیز و تخمدان تنظیم می‌گردد.

هر یک از ارگان‌های موثر در مسیر باروری می‌تواند دچار اختلال شود.

بیشترین عامل ناباروری به عدم تخمک‌گذاری تخمدان‌ها بر می‌گردد. این شرایط در بیماری‌ سندرم تخمدان پلی کیستیک، نارسایی زودرس تخمدان و بسیاری از بیماری‌های سیستمی دیگر دیده می‌شود. اختلالات لوله فالوپ و رحم به عنوان دومین علت شایع ناباروری زنان در نظر گرفته می‌شود. چسبندگی لوله‌ها و بافت رحم ممکن است به علت عفونت، بیماری التهابی لگن، اندومتریوز و جراحی‌های قبلی لگن رخ دهد. علت‌های دیگر مانند بیماری‌های ایمنی، اختلالات ژنتیکی، ساختار غیرطبیعی رحم و موارد ناشناخته سهم کمی از ناباروری زنان را دارا هستند.

علل ناباروری در مردان

وقتی صحبت از ناباروری مردان می‌شود، به این معناست که مردی توانایی باردار کردن یک زن سالم را ندارد. برای این منظور، او به تعدادی اسپرم سالم و طبیعی نیاز دارد.

مردانی که دچار ناباروری هستند، به یک یا چند مورد از حالت‌های زیر مبتلا هستند:

• آن‌ها هیچ اسپرمی ندارند.
• تعداد اسپرم‌ها کمتر از حد طبیعی است.
• اسپرم‌ها سالم نیستند. برای نمونه بسیار آرام حرکت می‌کنند و یا شکل غیرطبیعی دارند.

معمولا دلیل ناباروری مردان به صورت قطعی تشخیص داده نمی‌شود. این مشکل می‌تواند ناشی از اختلالات غدد درون‌ریز مثل هیپوتالاموس و هیپوفیز باشد که موجب می‌شود بیضه‌ها اسپرم نسازند. ممکن است اختلال در فرآیند ساخت اسپرم در خود بیضه به علت اختلال ژنتیکی، عفونت، داروها و اشعه، مشکلات ساختاری مانند واریکوسل وجود داشته باشد. حتی ممکن است اسپرم سالم تولید شود اما توانایی انتقال آن به مجاری ادراری و سپس انزال فراهم نباشد.

چگونه علت ناباروری تشخیص داده می‌شود؟

هر دو زوج نابارور باید برای تشخیص اختلالات احتمالی بررسی شوند تا علت ناباروری مشخص شود.

سپس پزشک با استفاده از نتایج به دست آمده، درباره علت‌های احتمالی ناباروری و مناسب‌ترین روش‌های درمان به زوج مشاوره خواهد داد. به یاد داشته باشید که ممکن است ناباروری زوج، هم‌زمان به چندین علت مرتبط باشد.

برای تشخیص ناباروری زنان، باید با توجه شرح حال و بالین بیمار بهترین مسیر تشخیصی شروع شود.

قدم اول

در قدم اول، پزشک شرح حال گرفته و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. شرح حال شامل مدت زمان ناباروری و درمان‌های صورت گرفته تاکنون، مدت سیکل قاعدگی و نظم آن، تجربه درد شدید حین قاعدگی، سابقه عفونت‌های منتقل شده از راه جنسی و بیماری التهابی لگن، سابقه هرگونه جراحی شکم، سابقه خانوادگی ناباروری و یا تولد کودکان معلول و عقب‌مانده ذهنی، مصرف سیگار و الکل است.

قدم دوم

در قدم بعد آزمایشات بسیاری به منظور تشخیص علت ناباروری زنان انجام می‌شود.

ابتدا باید مشخص شود که تخمک‌گذاری در سیکل ماهیانه زن رخ می‌دهد یا خیر. آسان‌ترین راه اثبات تخمک‌گذاری، سنجش سطح هورمون پروژسترون در میانه نیمه دوم سیکل قاعدگی است. به این معنا که آزمایش خون حدود 1 هفته قبل از شروع قاعدگی انجام شود. برای بررسی‌های بیشتر سطح هورمون پرولاکتین، هورمون تیروئید (TSH)، هورمون هیپوفیز (FSH) اندازه‌گیری می‌شوند.

نوبت به بررسی لوله‌های فالوپ می‌رسد. ابتدا عکس رنگی رحم یا هیستروسالپنگوگرافی انجام می‌شود. هیستروسالپینگوگرافی علاوه بر تصویربرداری از درون رحم و لوله‌های فالوپ، نوعی روش درمانی هم محسوب می‌شود. زیرا پس از تزریق ماده حاجب پرفشار، تا حدودی چسبندگی‌ها و اثرات اندومتریوز برطرف می‌شوند. پس از این مرحله اگر پزشک به تشخیص قطعی نرسید، از اقدامات تهاجمی‌تری مانند لاپاروسکوپی همراه با تزریق ماده حاجب استفاده می‌کند.

برای ارزیابی سلامتی رحم از روش‌های تصویربرداری گوناگونی استفاده می‌شود.

پس از سونوهیستروگرافی با تزریق سالین استفاده می‌شود. در صورت وجود هر گونه چسبندگی، اختلال آناتومی مادرزادی و میوم و پولیپ دیده می‌شود.

تشخیص ناباروری در مردان

باروری مردان نیازمند عملکرد طبیعی هیپوتالاموس، هیپوفیز و بیضه‌ها است. پس ممکن است عوامل بسیار زیادی موجب ناباروری مردان شوند.

آنالیز اسپرم یا شمارش اسپرم مهم‌ترین قدم برای بررسی ناباروی مردان است. این آزمایش اطلاعاتی درباره حجم مایع منی، تعداد، حرکت و شکل اسپرم‌ها می‌دهد. قبل از تهیه نمونه تا 7 روز از نباید انزال رخ دهد. پس از تهیه نمونه، حداکثر تا 1 ساعت بعد به آزمایشگاه تحویل دهید. اگر نتایج آنالیز غیرطبیعی باشد، یک تا دو هفته دیگر تکرار می‌شود.

اگر تعداد اسپرم‌ها در آنالیز کم باشد و یا پزشک در معاینه و شرح حال به اختلالات هورمونی شک کند، آزمایشات هورمونی درخواست می‌شود. سطح تستوسترون ، هورمون محرکه فولیکول (FSH)، هورمون جسم زرد (LH) و پرولاکتین اندازه‌گیری می‌شود.

اگر شک به اختلال ژنتیکی یا کروموزومی وجود داشته باشد، نمونه خون مخصوصی گرفته می‌شود. سپس تعداد و ساختار کروموزوم‌های مرد بررسی می‌شود.

اگر در آنالیز مردی هیچ اسپرمی یافت نشود؛ ممکن است از بافت بیضه نمونه‌برداری صورت بگیرد. با این کار وجود یا عدم وجود اسپرم در بیضه تائید می‌شود. اگر در بیوپسی بیضه اسپرم یافت شود اما مایع منی عاری از اسپرم باشد، نشان‌دهنده اختلال در مسیر انتقال اسپرم است.

روش‌های درمان ناباروری در ایران

پس از تشخیص علت ناباروری، درمان مناسب با شرایط انتخاب می‌شود.

از زوج درخواست می‌شود تا برای افزایش شانس باروری، مصرف زیاد از حد سیگار، الکل و کافئین را کنار بگذارند. همچنین آن‌ها باید در زمان تخمک‌گذاری، هر یک یا دو روز رابطه جنسی همراه با دخول داشته باشند.

پزشک برای انتخاب مناسب‌ترین روش با بیمار مشورت می‌کند.

قبل از انتخاب درمان باید به چهار جنبه آن دقت کرد:

• میزان موفقیت و احتمال رسیدن به نتیجه نهایی
• چگونگی مراحل درمان از نظر زمان و سختی
• ایمن بودن و عوارض ناشی از درمان
• هزینه درمان

درمان‌های دارویی

اگر کاهش تخمک‌گذاری زنان به علت نارسایی تخمدان نباشد، در بیشتر موارد به تحریک دارویی تخمک‌گذاری پاسخ می‌دهد. این امر به بیشتر به کمک داروهای کلومیفن، متفورمین و گنادوتروپین صورت می‌گیرد. در بعضی از مردان به علت کاهش تولید هورمون‌ها و یا عدم تاثیر آن‌ها، تعداد اسپرم‌ها کاهش می‌یابد.

برای مثال مردانی که در محور هیپوتالاموس و هیپوفیز اختلال هورمونی دارند، با تزریق هورمون GnRH درمان می‌شوند.

جراحی

برای خانم‌هایی که از انسداد لوله‌ها، چسبندگی آندومتریوز، ساختار غیرطبیعی رحم، لیومیوم زیرمخاطی و بسیاری از موارد دیگر رنج می‌برند، جراحی انجام می‌شود.

این جراحی ممکن است به صورت باز یا لاپاروسکوپی صورت گیرد.

در مردان گاهی به منظور برطرف کردن انسداد بیضه‌ها، جراحی انجام می‌شود.

برای مثال فردی که وازکتومی کرده برای باروری مجدد نیاز به جراحی دارد. روش‌های استخراج اسپرم در موارد انسداد مسیر، بصورت جراحی‌های کوچک انجام می‌شود.

این جراحی‌ها شامل MESA و PESA هستند که اسپرم را به صورت آسپیراسیون استخراج می‌کنند.

جراحی واریکوسل هم تحرک اسپرم‌ها را بهبود می‌دهد اما تاثیر چندانی در رفع ناباروری ندارد.

لقاح آزمایشگاهی (IVF)

شایع‌ترین روش کمک باروری، لقاح آزمایشگاهی است. در این روش تخمک‌های بالغ از زن گرفته شده و در ظرفی داخل آزمایشگاه با اسپرم ترکیب می‌شود.

رویان حاصل پس از گذشت 3 تا 5 روز از لقاح به رحم منتقل می‌شود.

در این روش برای آمادگی زن قبل از گرفتن تخمک داروهای هورمونی تجویز می‌شود. در صورتی که اسپرم مرد شکل غیرطبیعی یا حرکت کم داشته باشد، همراه IVF از روش تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) یا میکرواینجکشن استفاده می‌شود.

در این روش یک اسپرم سالم جدا شده و به داخل یک تخمک تزریق می‌گردد.

آیا می‌خواهید بیشتر از IVF بدانید؟

تلقیح داخلی رحمی اسپرم (IUI)

در این روش اسپرم مرد جمع‌آوری شده و طی فرآیندی به رحم زن منتقل می‌شود.

ممکن است زن نیاز به تحریک تخمک‌گذاری هم نداشته باشد و به صورت طبیعی تخمک آزاد کند. روش IUI زمانی به کار می‌رود که اسپرم‌ها اختلال حرکتی خفیفی دارند.

درمان ناباروری در ایران

ایران یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا در ارائه خدمات درمانی ناباروری است.

امروزه همه روش‌های درمان ناباروری موجود در جهان با کیفیتی مشابه با بهترین مراکز درمانی دنیا، در ایران ارائه می‌شود.

به‌کارگیری علم به روز متخصصان ایران در کنار تجارب فراوان آن‌ها موجب پیشرفت ایران در زمینه درمان ناباروری شده است.

روشا، به عنوان مرکز گردشگری سلامت پکیج‌های متنوعی برای زوج‌هایی که تمایل به دریافت خدمات درمانی ناباروری دارند فراهم کرده است.

این مرکز با ارائه انواع خدمات تشخیصی و درمانی توسط بهترین متخصصان و در مجهزترین مراکز درمانی، کیفیت را تضمین می‌کند.

چرا ایران؟

کیفیت و آمار موفقیت درمان ناباروری در ایران به حدی رسیده است که افراد بسیاری از کشورهای منطقه مانند عراق و کشورهای حوزه خلیج فارس، ایران را برای درمان ناباروری انتخاب می‌کنند.

این استقبال دو دلیل دارد:

• نخست تخصص و خوش‌نامی پزشکان ایرانی همراه با کیفیت بالای خدمات که هم تراز با بهترین مراکز ناباروری دنیا است.
• دوم، هزینه خدمات درمان ناباروری در ایران نسبت به کشورهای همسایه و جهان بسیار پایین‌تر است. طبق آمار هزینه این خدمات در ایران یک‌دهم ترکیه و امارات و یک‌بیستم کشورهای اروپایی است.

بهترین انتخاب برای درمان ناباروری در ایران کدام است؟

انتخاب یک مرکز درمانی مناسب، مهم‌ترین قدم در مسیر تشخیص و درمان ناباروری زوجین است.

مهم‌ترین معیار در انتخاب مرکز درمانی

آمار موفقیت مراجعان قبلی و رضایت آن‌ها از خدمات است. این اطلاعات از طریق مراجعه به مراکز و صحبت با مراجعان، ارزیابی نظم و کیفیت خدمات آن‌ها و مشاوره با موسسه توریسم سلامت روشا به دست می‌آید.

یکی دیگر از ویژگی‌های مهم در دسترس بودن همه خدمات پزشکی در یک مکان است.

تشخیص و درمان ناباروری به بررسی متخصصان حوزه‌های مختلف پزشکی نیاز دارد. بنابراین لازم است همه خدمات درمانی، پاراکلینیکی و آزمایشگاهی در مرکز فراهم باشد.

در مرحله اول بیماران توسط متخصصان زنان و متخصصان اورولوژی که هر دو فلوشیپ ناباروری دارند ویزیت می‌شوند. در کنار این، ممکن است نیاز به مشاوره با متخصص غدد، ژنتیک، جنین‌شناسی و ایمونولوژی هم وجود داشته باشد. بهتر است خدمات تشخیصی و تصویربرداری هم در همان مرکز درمانی انجام شود. چون در این مراکز خدمات ذکر شده طبق استانداردهای روز جهان و با دقت بسیار بالا انجام می‌شوند.

پس از تحقیق و بررسی و انتخاب بهترین مرکز درمان ناباروری، باید به کادر درمان اعتماد کرد. چرا که درمان ناباروری نیازمند صبر و حوصله و تکرار است.

اگر زوجین در مرحله اول به نتیجه دلخواه دست پیدا نکردند، با بی‌اعتمادی به مرکز درمانی دیگری مراجعه نکنند.

بهترین پزشک برای درمان ناباروری در ایران

برای انتخاب بهترین پزشک در زمینه ناباروری، به تحصیلات و سابقه کاری او توجه کنید. آمار تولدهای موفق از زوجین نابارور معیار مناسبی برای ارزیابی عملکرد پزشک است.

گاهی فرآیند درمان ناباروری طولانی می‌شود. بهتر است پزشکی را انتخاب کنید که به علم و تبحر او اعتماد داشته باشید و بتوانید با او ارتباط خوبی برقرار کنید.

در غیر این صورت در میانه راه از ادامه درمان صرف‌نظر کرده و بین هزاران متخصص نازایی سرگردان می‌شوید.

برای انتخاب بهترین پزشک و مجهزترین کلینیک‌های ناباروری از روشا مشاوره رایگان دریافت کنید.