کوله‌سیستکتومی (جراحی برداشتن کیسه صفرا)

کوله‌سیستکتومی یا جراحی برداشتن کیسه صفرا یکی از شایع‌ترین جراحی‌های شکم است.

کیسه صفرا یک کیسه کوچک و گلابی شکل است که در سمت راست شکم و زیر کبد قرار دارد. این ارگان صفرای تولید شده به وسیله کبد را ذخیره کرده و به دنبال صرف غذا، به منظور هضم چربی‌ها آن را به درون مجرای صفراوی آزاد می‌کند. مجرای صفراوی هم صفرا را به روده کوچک منتقل می‌کند. اگر کیسه صفرا وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، به مرور سنگ‌های ریز و درشتی پدید می‌آیند که موجب درد و انسداد مجاری صفراوی می‌شوند. این سنگ‌ها خودبه‌خود از بین نمی‌روند. برای برطرف کردن علائم و مشکلات ناشی از آن‌ها باید جراحی انجام شود. گاهی در بعضی افراد پولیپ‌های بزرگ کیسه صفرا یا شک به سرطان کیسه صفرا وجود دارد که جراحی کوله‌سیستکتومی صورت می‌گیرد.

جراح برای خارج کردن کیسه صفرا از دو روش استفاده می‌کند: لاپاروسکوپی و جراحی باز شکم. معمولا ترجیح پزشک و بیمار به جراحی لاپاروسکوپی است. اما به دلایلی ممکن است نیاز به جراحی باز وجود داشته باشد.

این موارد شامل:

• اختلالات انعقادی مقاوم به درمان و بیماری‌های خونریزی دهنده
• احتمال بالای ابتلا به سرطان کیسه صفرا
• بیماری زمینه‌ای قلبی و ریوی شدید

طول مدت درمان

با توجه به علت کوله‌سیستکتومی، نوع عمل و شرایط بالینی شما، زمان جراحی متفاوت خواهد بود. جراحی به صورت میانگین حدود 2 ساعت زمان می‌برد. گاهی به علت حاد و خطرناک بودن بیماری لازم است بلافاصله و اورژانسی به اتاق عمل منتقل شوید.

گاهی نیز زمان عمل به صورت انتخابی برای شما تعیین می‌شود.

پاراکلینیک مرتبط

قبل از کوله‌سیستکتومی، آزمایش‌ خون برای بررسی سطح بیلی‌روبین خون و آنزیم‌های کبدی و پانکراس انجام می‌شود.

تصویربرداری‌های لازم بر اساس تشخیص پزشک مانند سونوگرافی، سی تی اسکن، اسکن HIDA درخواست می‌شود.

اگر سنگ‌های کیسه صفرا در مجاری صفراوی مشترک شما گیر کنند، باعث متسع شدن آن و ظاهر شدن علائم انسداد مانند زردی و درد شکم‌ می‌‌شوند. در این صورت پزشک قبل از جراحی کوله‌سیستکتومی از ERCP استفاده می‌کند. ERCP  یک روش تصویربرداری و درمانی است که با عبور لوله نازکی از دهان و وارد شدن آن به روده و سپس مجاری صفراوی و پانکراس انجام می‌شود. در این روش با تزریق ماده حاجب و عکس‌برداری پس از آن، علت تنگی و انسداد مجاری بررسی می‌شود.

در صورت یافتن عامل بیماری، اقدامات درمانی مانند خارج کردن سنگ و باز کردن تنگی نیز‌ انجام می‌شود. پس از انجام موارد فوق زمان مناسبی برای کوله‌سیستکتومی در نظر گرفته می‌شود.

اقدامات قبل از عمل، فرآیند عمل، اقدامات بعد از عمل

اقدامات قبل از جراحی کوله‌سیستکتومی

برای انتخاب روش جراحی و اقدامات درمانی دیگر به پزشک خود اعتماد کنید. لیستی از همه داروها، مکمل‌ها و مواد گیاهی که مصرف می‌کنید، به پزشک تحویل دهید. در صورتی که سابقه بیماری و حساسیت دارویی به خصوص مواد بیهوشی دارید، اطلاع دهید. برای قطع داروهای رقیق کننده خون و آسپرین با جراح مشورت کنید. در صورتی که جراحی به صورت اورژانسی انجام نمی‌شود، 8 ساعت قبل از عمل ناشتا باشید. قبل از جراحی شرایط بالینی شما با اقدامات درمانی لازم پایدار شده و برای پیشگیری از عفونت، آنتی‌بیوتیک دریافت می‌کنید.

فرآیند جراحی کوله‌سیستکتومی

این جراحی با بیهوشی عمومی انجام می‌شود و شما در طول عمل خواب هستید.

در صورتی که جراحی باز انجام شود، یک برش در مرکز شکم یا سمت راست لبه تحتانی دنده‌ها ایجاد می‌شود. جراح از طریق این برش، کیسه صفرا و ارگان‌های اطرافش را به صورت مستقیم می‌بیند. پس از خارج کردن کیسه صفرا، لایه‌ها شکم و پوست دوخته می‌شود.

در صورتی که جراحی لاپاروسکوپی انجام شود، چند برش کوچک برای ورود تجهیزات روی شکم ایجاد می‌شود. لوله‌ی حاوی دوربین (اسکوپ) و سایر ابزارهای جراحی وارد شکم می‌شوند. تصاویر دوربین در صفحه نمایش اتاق عمل پخش می‌شود. پزشک با مشاهده آن، ابزارها را حرکت داده و کیسه صفرا را از شکم خارج می‌کند.

اقدامات پس از جراحی کوله‌سیستکتومی

بعد از هوشیاری کامل به بخش منتقل می‌شوید و رژیم مایعات صاف شده را شروع می‌کنید.

به مرور که نسبت به غذا میل پیدا کردید، غذاهای جامد هم اضافه می‌شوند. ممکن است روز بعد از عمل احساس درد و ناراحتی در شکم داشته باشید که با مسکن بهتر می‌شود. چند لوله تخلیه به نام درن برای خروج ترشحات اضافی در ناحیه عمل قرار داده می‌شود. یک یا چند روز پس از جراحی، درن‌ها خارج می‌شوند. پس از جراحی لاپاروسکوپی درد کمتر و دوران نقاهت کوتاه‌تری خواهید داشت. حدود 2 هفته بعد از عمل به زندگی روزمره خود بر می‌گردید. حدود 6 تا 8 هفته بعد از جراحی باز، می‌توانید فعالیت‌های قبلی خود را از سر بگیرید.

نکات مهم درباره جراحی برداشتن کیسه صفرا

در صورتی که کیه صفرا جراحی نشود، ممکن است به دنبال انسداد ناشی از سنگ‌ها عوارض جدی مانند التهاب کیسه صفرا (کوله‌سیستیت)، التهاب پانکراس (پانکراتیت)، التهاب و عفونت مجاری صفراوی (کلانژیت) رخ دهد.

حتی ممکن است کیسه صفرا عفونی شده و پاره شود.

به دنبال آن عفونت در سراسر محیط شکم پخش شده و جان شما را به خطر می‌اندازد.

در چه صورت پس از جراحی به پزشک مراجعه کنم؟

• تب و لرز
• قرمزی و تورم اطراف محل عمل
• تهوع و استفراغ
• نفخ شدید شکم
• زرد شدن چشم‌ها و پوست
• ادرار تیره

طول مدت بستری

در صورتی که جراحی به صورت لاپاروسکوپی انجام شده باشد و عوارضی نداشته باشد، پس از یک شب بستری در بیمارستان ترخیص خواهید شد.

در صورتی که جراحی باز انجام شده باشد، حدود 3-1 شب در بخش می‌مانید.