لقاح آزمایشگاهی

نام روش لقاح آزمایشگاهی IVF را همه شنیده‌ایم.

این کلمه خلاصه‌ شده‌ی عبارت In Vitro Fertilization  به معنی لقاح آزمایشگاهی است. IVF یک روش درمان ناباروری است که تخمک‌های زن (اووسیت‌ها) را در محیط آزمایشگاه با اسپرم مرد بارور می‌کنند. یک یا تعداد بیشتری از تخم‌های بارورشده را به درون رحم زن انتقال می‌دهند. این انتقال به امید آن‌که جنین تشکیل‌شده، در بافت رحم جای‌گذاری شود و  یک حاملگی موفق رخ دهد، انجام می‌گردد. اگرچه IVF شانس موفقیت باروری در زوجین را افزایش می‌دهد، اما مضراتی هم دارد. عوارض داروهای تزریقی، فرآیند تهاجمی و احتمال چندقلویی‌زایی از این موارد هستند. ممکن است عوارض باروری مثل تولد زودرس و حاملگی خارج رحمی هم رخ دهند اما احتمال این موارد در IVF کمتر از دیگر روش‌های القای باروری است.

طول مدت درمان لقاح آزمایشگاهی

IVF مراحل مختلفی دارد که در عرض چند هفته انجام می‌شوند.

اگر این مراحل بدون وقفه و مشکل پیش برود، حدود 3 هفته طول می‌کشد.

پاراکلینیک‌های مرتبط

پیش از آن‌که پزشک برای کمک به باروری شما روش ‌IVF را پیشنهاد کند، آزمایشات خون و تصویربرداری‌‌های لازم از شما درخواست می‌شود. زیرا در مرحله اول باید علت ناباروری شما و یا همسرتان مشخص شود.

مراقبت‌های قبل از فرآیند، چگونگی فرآیند، مراقبت‌های پس از فرآیند لقاح آزمایشگاهی

مراقبت‌های قبل از فرآیند

مهم‌ترین موضوعی که شما و همسرتان باید قبل از اقدام بهIVF توجه کنید، حمایت روانی از یکدیگر است.

با شروع این فرآیند، مراحل پیچیده و طولانی در انتظار شماست و هزینه و زمان زیادی صرف خواهید کرد. ممکن است نیاز به چند نوبت IVF داشته باشید تا نتیجه بگیرید. پس با آمادگی روحی کامل به سراغ این روش بیایید.
تا جایی که می‌توانید مصرف سیگار را کنار بگذارید. کاهش وزن IL روی نتیجه نهایی لقاح آزمایشگاهی تاثیرات مثبتی دارد.

فرآیند لقاح آزمایشگاهی

• آموزش بیمار:

پزشک در ملاقات اول شما را نسبت به مراحل فرآیند، فواید و مضرات آن آگاه می‌کند.

در صورت لزوم چگونگی تزریق داروها در خانه آموزش داده می‌شود.

• تحریک تخمدان‌ها برای تولید چندین تخمک:

برای کنترل زمان تخمک‌گذاری و افزایش تعداد تخمک‌های خانم از داروهای باروری استفاده می‌شود.

نوع و نحوه مصرف این داروها به علت ناباروری شما و همسرتان و تشخیص پزشک دارد. ابتدا برای شما دارویی تجویز می‌شود تا تخمک‌گذاری طبیعی بدن شما مهار شود. سپس داروی دیگری که حاوی هورمون FSH است را به صورت روزانه در زیر پوست تزریق می‌کنید. پس از چند روز، پزشک در سونوگرافی لگن شما به دنبال تخمدان و فولیکول‌های در حال رشد آن می‌گردد. ممکن است آزمایش خون برای بررسی هورمونی هم درخواست شود. با توجه به نتایج این آزمایشات ممکن است دوز داروی FSH تزریقی افزایش یا کاهش یابد.

هدف نهایی در این مرحله به دست آوردن حداقل دو فولیکل بالغ از تخمدان شماست.

اگرچه در بیشتر موارد چندین فولیکول به دست می‌آید. زمانی که سونوگرافی و سطح هورمون‌های خون نشان‌دهنده آمادگی فولیکول‌ها باشند، به شما هورمون hCG تزریق می‌شود تا تخمک‌گذاری یا آزادسازی فولیکول‌ها رخ دهد. معمولا حدود 36 ساعت بعد از تزریق زیرپوستی این آمپول تخمک‌ها آزاد می‌شوند. ممکن است طبق نظر پزشک برای تحریک تخمک‌گذاری از تزریق سایر داروها مانند لوپرولید استفاده شود.

• به دست ‌آوردن تخمک‌ها از تخمدان و جمع‌آوری مایع منی مرد:

این مرحله 38-36 ساعت بعد از تزریق داروی hCG انجام می‌شود.

پروپ سونوگرافی وارد واژن می‌شود. سپس با یک سوزن هر تخمک از فولیکول به بیرون کشیده می‌شود. این مرحله 30-15 دقیقه طول می‌کشد. بعد از اتمام فرآیند، مدتی تحت‌نظر قرار می‌گیرید و سپس به منزل می‌روید. مایع منی مرد هم جمع‌آوری شده و به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

• انجام لقاح آزمایشگاهی و رشد اولیه جنین در آزمایشگاه:

اسپرم و تخمک در محیط آزمایشگاه با هم ترکیب شده و معمولا 50 درصد تخمک‌ها بارور می‌شوند.

در صورتی که تحرک و تعداد اسپرم‌های مرد شدیدا غیرطبیعی باشد، از روش تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم استفاده می‌شود. یعنی اسپرم به داخل تخمک بالغ تزریق می‌شود تا باروری رخ دهد.

• انتقال یک یا چند جنین به درون رحم:

حدود 5-2 روز پس از لقاح آزمایشگاهی، یک یا دو تخمک بارورشده به رحم شما منتقل می‌شوند.

این فرآیند توسط یک لوله باریک انعطاف‌پذیر صورت می‌گیرد که از سرویکس به رحم راه پیدا می‌کند. این مرحله به آرامی صورت می‌گیرد تا انقباضات رحمی به حداقل برسد. هرچه مرحله انتقال با ظرافت بیشتری انجام شود، احتمال موفقیت باروری بیشتر خواهد بود. برای کمک به جایگزینی بهتر جنین در رحم ممکن است برای شما هورمون پروژسترون تجویز شود. ممکن است بقیه جنین‌های منتقل‌نشده فریز شوند، چرا که موفقیت IVF در نوبت اول قطعی نیست.

مراقبت‌های پس از فرآیند:

ممکن است بعد از تزریق داروهای‌ محرک تخمک‌گذاری نفخ، تورم شکم و تهوع استفراغ را تجربه کنید.

این حالت به علت بزرگ شدن تخمدان‌ها بر اثر دارو ایجاد می‌شود که طبیعی است. در صورتی که دچار درد شدید شکم و استفراغ غیرقابل کنترل شدید، به پزشک مراجعه کنید. ممکن است این علائم به علت تولید بیش از حد فولیکل توسط تخمدان شما ایجاد شده باشد که به آن سندرم تحریک بیش از حد تخمدان گفته می‌شود. این علائم را دست‌کم نگیرید، چرا که ممکن است به ایجاد لخته خون و اختلال آب و الکترولیت بدن‌تان بیانجامد. پس از خارج کردن تخمک‌ها از بدن شما، ممکن است ترشح، خونریزی و درد شکم را تجربه کنید. اگر این علائم شدیدتر شد، به اورژانس مراجعه کنید.

حدود 2 هفته پس از انتقال جنین به رحم، برای بررسی بارداری در آزمایش خون، هورمون HCG اندازه‌گیری می‌شود. اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد و سیر تغییرات این هورمون در حال افزایش باشد، 4 هفته پس از انتقال سونوگرافی انجام می‌شود. پزشک در سونوگرافی به دنبال ساک حاملگی می‌گردد. این ساک محفظه‌ای پر از مایع است که جنین را در بر می‌گیرد.

نکات مهم درباره لقاح آزمایشگاهی

IVF یک روش تهاجمی و گران‌قیمت است و در بسیاری از موارد انتخاب اول پزشک برای درمان ناباروری نیست.

بیشتر مواردی که انجام IVF جایگاه دارد، در زیر ذکر می‌شوند:

• برای زنانی که به صورت ژنتیکی یا اکتسابی لوله فالوپ ندارند و یا لوله‌ها به علت بیماری‌های عفونی یا غیره بسته شده‌اند. لوله‌های فالوپ در فرآیند انتقال تخمک از تخمدان به رحم نقش دارند.
• برای مردانی که دچار ناباروری شدید هستند برای مثال زمانی که شمارش و تحرک اسپرم بسیار کم است. و یا زمانی که اسپرم به دلیلی نمی‌تواند از بیضه‌ها خارج شود و نیاز به مداخله دارد.
• افزایش سن باروری و نتیجه نگرفتن از سایر روش‌های القای باروری
• علت‌های ناباروری مثل اندومتریوز، اختلال تخمک گذاری که به روش‌های اولیه پاسخ نداده‎‌اند.
• نارسایی تخمدان در خانم که موجب می‌شود فرد تخمکی برای تشکیل جنین نداشته باشد. در این صورت برای انجام IVF به تخمک اهدایی از خانم دیگری نیاز است.

مدت زمان بستری

فرآیند لقاح آزمایشگاهی نیازی به بستری در بیمارستان ندارد.