از نظر لغوی هپاتیت به معنای التهاب و ورم کبد است و به دو صورت حاد و مزمن تقسیم بندی می شود که نوع مزمن آن ممکن است در صورت عدم تشخیص و درمان به تخریب و آسیب دائمی کبد منجر شود. عامل اصلی ابتلا به هپاتیت، ویروس است ولی برخی عوامل دیگر مثل داروها، الکل، کبد چرب ، نقص خود ایمنی و مصرف مواد مخدرهم می توانند باعث ابتلا به هپاتیت شوند. انتقال بیماری از طریق تماس مستقیم با بیمار در مرحله حاد، تزریق خون؛ استفاده از لوازم تزریقی مشترک ،آب و غذای آلوده وتماس با ترشحات آلوده به ویروس صورت می گیرد.
هپاتیت از نظر عامل ایجادکننده انواع مختلفی دارد که می توان به هپاتیت (A)، (B)، (C)، (D)، (E) اشاره کرد. عامل هر هپاتیت ویروسی یک ویروس متفاوت است. هپاتیت A همواره یک بیماری حاد و کوتاه مدت است، در حالی که هپاتیت B ، C و D عموماً پیشرونده و مزمن هستند. هپاتیت E معمولاً حاد است وبه ویژه در زنان باردار می‌تواند خطرناک باشد.

علائم هپاتیت حاد

هپاتیت حاد معمولا به دلیل عفونت ویروسی ایجاد می‌شود و فازهای مشخصی دارد:

• در ابتدا علائم اختصاصی نیستند و شبیه به آنفولانزا به نظر می‌رسد که در بسیاری از عفونت‌های حاد شایع هستند مانند خستگی مفرط، تهوع، استفراغ، کاهش اشتها، درد مفاصل و سردرد. تب در هپاتیت A و هپاتیت E شایع است. در مراحل نهایی این فاز، بیمار با نشانه‌های مشکلات کبدی مانند تیره شدن ادرار و مدفوع قرمز مواجه است.
• ۱ الی ۲ هفته پس از آغاز مرحله قبل، زردی پوست و قسمت‌های سفید چشم ایجاد می‌شوند و حدود ۴ هفته ادامه می‌یابند. علائم غیراختصاصی مرحله اول معمولا طی گذشت زمان از بین می‌روند اما کبد بزرگ می‌شود و فرد در قسمت بالا و سمت راست شکم درد و ناراحتی احساس می‌کند. ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد نیز دچار بزرگی طحال و کاهش وزن می‌شوند.
• فاز بهبودی با کاهش علائم بالینی هپاتیت، پایداری علائم بزرگ شدن کبد و مقادیر بالای آنزیم‌های کبدی همراه است. انتظار می‌رود که تمام موارد مبتلا به هپاتیت A و E پس از ۱ الی ۲ ماه بهبود یابند. بیشتر افراد مبتلا به هپاتیت B نیز خود به خود محدود می‌شوند و در ۳ الی ۴ ماه بهبود پیدا می‌کنند. موارد اندکی از هپاتیت C کامل درمان می‌شوند.

علائم هپاتیت مزمن

– موارد حاد هپاتیت، اغلب طی ۶ ماه بهبود پیدا می‌کنند و اگر علائم بیش از این مدت طول بکشند، بیماری مزمن شده است. هپاتیتِ مزمن معمولا در فاز ابتدایی علامتی ندارد و فقط با عکس کبد یا سونوگرافی تشخیص داده می‌شود. با پیشروی التهاب، بیماران علائم شدید مشابه با هپاتیت حاد خواهند داشت مانند موارد زیر:
• خستگی مفرط
• تهوع
• استفراغ
• کاهش اشتها
• درد مفاصل
– زردی هم محتمل است اما در فازهای انتهایی بیماری به وجود می‌آید و علامت هپاتیتِ پیشرفته است. هپاتیتِ مزمن منجر به اختلال در عملکرد هورمونی کبد و سبب ایجاد آکنه، افزایش ضخامت و رشد موهای زائد و به هم خوردن قاعدگی می‌شود. آسیب شدید و ایجاد اسکار کبدی که علائم سیروز هستند به مرور و با پیشرفت بیماری بروز می‌کنند. در این مرحله بافت کبد مرده است و فعالیتی ندارد و در نتیجه فرد دچار عوارض زیر می‌شود:
• زردی شدید
• کاهش وزن
• اختلال انعقاد خون
• تجمع مایع در شکم
• ورم پاها

تشخیص هپاتیت

درصورتی‌که علائم بالینی بیمار حاکی از ابتلای وی به این بیماری باشد پزشک جهت تشخیص قطعی بیماری ابتلا معاینه بالینی و سپس آزمایشات تشخیصی را تجویز می‌کند. اولین مرحله در تشخیص، بررسی شرح حال و علائم بالینی است. در طول معاینه بالینی پزشک ناحیه شکم را به‌آرامی فشار می‌دهد تا وجود هرگونه درد و تورم احتمالی در ناحیه کبد مشخص شود. همچنین علائمی مثل زرد شدن چشم و پوست نیز از نشانه‌های هشداردهنده به شمار می‌آید.سپس تست سطح آنزیم‌های کبدی سنجیده می‌شود تا هرگونه تغییر غیر نرمال در عملکرد کبد ارزیابی شود. بالا رفتن بعضی از آنزیم‌ها نشان‌دهنده وجود التهاب در کبد است.

اگر در آزمایشات خون ابتلا به بیماری قطعی شود ممکن است یک نمونه بافتی از کبد برای پی بردن به میزان سلامت سلول‌های کبدی گرفته شود. بیوپسی کبد نیازی به جراحی ندارد و از طریق یک وسیله سوزن مانند که از طریق پوست وارد کبد می‌شود، قابل انجام است. در نهایت در سونوگرافی تمام قسمت‌های کبد و اندام‌های مجاور آن چک می‌شوند تا میزان التهاب و آسیب‌های احتمالی به‌خوبی آشکار شود.

واکسن هپاتیت

در میان انواع هپاتیت، هپاتیتB یک از جدی‌ترین مشکلات ویروسی کبد محسوب می‌شود. این ویروس که ویروس HBV نامیده می‌شود، می‌تواند باعث عفونت مادام‌العمر، سیروز، سرطان، و نارسایی کبد شود. واکسن هپاتیت ب برای همه گروه‌های سنی در دسترس است و برای همه نوزادان، کودکان، نوجوانان و بزرگ‌سالان توصیه می‌شود. واکسن هپاتیت B حاوی ویروس زنده نیست، بنابراین تجویز آن در بارداری و دوره شیردهی به نوزاد بلامانع است.

درمان هپاتیت

موارد حاد هپاتیت مثل A و E غالباً با درمان دارویی پس از مدت کوتاهی درمان می‌شوند. اما اکثر افراد مبتلا به عفونت مزمن به‌خصوص عفونت مزمن هپاتیتB تا پایان عمر خود نیاز به مصرف دارو دارند. درمان به کاهش خطر عوارض کبدی کمک کرده و از انتقال عفونت به دیگران نیز جلوگیری می‌کند.

–  درمان هپاتیت شامل موارد زیر است:
• داروهای ضدویروسی: چندین داروی ضدویروسی خوراکی مانند تنوفوویر و آدفوویر قادرند به سیستم ایمنی برای مقابله با ویروس و کاهش عوارض کبدی کمک کنند
• تزریق اینترفرون: اینترفرون آلفا-۲-B یک نسخه مصنوعی از یک ماده طبیعی ضدویروسی در بدن است. تزریق اینترفرون به سیستم ایمنی برای مبارزه با ویروس هپاتیت کمک می‌کند
• پیوند کبد: اگر کبد به شدت آسیب دیده باشد پیوند کبد ممکن است به‌عنوان یک گزینه در نظر گرفته شود.