قلب انسان دارای چهار حفره است که بین آنها دریچه‌هایی برای هدایت جریان خون و جلوگیری از بازگشت خون به قلب وجود دارد. در بیمارانی که از تنگی و نارسایی دریچه قلب یا انواع دیگر بیماری‌ قلب رنج می‌برند، شاهد بازگشت خون به عقب به سمت دهلیزها و بطن‌ها هستیم. این مشکلات روی قلب فشار وارد می‌کنند. در مواردی که شدت نقص دریچه قلب حاد باشد، چاره‌ای به‌جز جایگزین‌کردن دریچه‌های قلب با دریچه قلب مصنوعی نیست.

قلب مصنوعی، وسیله‌ای است که به‌طور موقت یا دائم، جایگزین قلب بیمار می‌شود و وظایف آن را انجام می‌دهد و  عموماً در طول عمل پیوند قلب، مورد استفاده قرار گرفته و موقتاً وظایف قلب را انجام می‌دهد. با این‌حال، در مواردی که انجام پیوند قلب، ناممکن است، از این وسیله به‌طور دائمی استفاده می‌شود.

نحوه عملکرد قلب مصنوعی

قلب انسان به‌طور میانگین خون را با نرخ ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه پمپاژ می‌کند. قلب در دو مرحله عمل می‌کند:

در مرحله اول، دهلیزهای راست و چپ به‌طور هم‌زمان منقبض می‌شوند و خون را به ترتیب به بطن‌های راست و چپ قلب می‌فرستند. در مرحله دوم، بطن‌ها منقبض می‌شوند و خون را به ریه‌ها توسط بطن راست و توسط بطن چپ به سایر نقاط بدن هدایت می‌کنند.

پس از آن عضلات قلب تا تپش بعدی استراحت می‌کنند. در این فاصله قلب دوباره از خون پر می‌شود. در بیمارانی که از قلب مصنوعی جدید استفاده می‌کنند، قلب مصنوعی جایگزین بطن‌ها می‌شود و دهلیزها هنوز در جای خود باقی‌مانده‌اند؛

بنابراین در مرحله اول از فرایند پمپاژ خون، همچنان دهلیزهای قلب طبیعی، به‌طور هم‌زمان منقبض می‌شوند و خون را به خارج از قلب می‌فرستند. اما مرحله دوم متفاوت با قلب طبیعی انجام می‌شود. از آنجا که نحوه طراحی قلب مصنوعی به صورتی است که در هر لحظه خون را تنها به یکی از دو بطن می‌فرستد، ابتدا خون به ریه‌ها فرستاده، سپس به سایر نقاط بدن پمپ می‌شود. قلب مصنوعی قادر است خون را با نرخ ده لیتر در دقیقه پمپ کند که برای فعالیت‌های روزانه کافیست.

 

مرحل جراحی

پیوند قلب مصنوعی، جراحی بسیار ظریفی است. نه‌تنها جراح باید دو بطن راست و چپ را از قلب بیمار جدا کند، بلکه باید یک شیء خارجی را در قفسه سینه کار بگذارد. در طی جراحی، بیمار موقتاً به پمپ مصنوعی قلب و ریه متصل می‌شود تا قلب از تپش بایستد و جراحی میسر شود. قلب مصنوعی به وسیله صدها بخیه به دهلیزهای قلب طبیعی وصل می‌شود و جراح برای پوشاندن بخیه‌ها از یک لایه بافت مصنوعی استفاده می‌کند. تعداد پرسنل حاضر در پیوند قلب مصنوعی معمولاً بسیار زیاد است. علاوه‌بر دو جراح زبده و دستیارانشان، چندین متخصص و تیم پرستاری به کنترل شرایط می‌پردازند.
مراحل به این شرح هستند:

1. جای‌گذاری سیم‌پیچ داخلی در شکم
2. بازکردن جناغ سینه و اتصال دستگاه پمپ قلب و ریه (در این مرحله قلب از تپش می‌ایستد و خون بیمار از طریق دستگاه پمپ می‌شود).
3. جداسازی بطن‌های قلب طبیعی (دهلیزها جدا نمی‌شوند).
4. استفاده از یک مدل پلاستیکی برای تعیین محل دقیق قرارگیری قلب مصنوعی
5. بریدن بافت‌های مصنوعی در اندازه‌های مطلوب و بخیه‌زدن آن‌ها به آئورت و شریان ریوی
6. قلب مصنوعی وارد قفسه سینه می‌شود و اتصالات آن با شریان ریوی، آئورت، و دهلیزهای راست و چپ برقرار می‌شود.
7. تخلیه کامل هوای داخل دستگاه
8. جداسازی بیمار از پمپ قلب و ریه
9. حصول اطمینان از صحت عملکرد قلب
10. بستن قفسه سینه

 

شرایط دریافت پیوند

کاندیداهای دریافت قلب مصنوعی معمولاً «بیمارترین بیماران» هستند؛ یعنی در شدیدترین حالت ناراحتی قلبی به‌سرمی‌برند.

پیوند قلب مصنوعی تنها هنگامی انجام می‌شود که کاندیدای پیوند حائز تمامی شروط زیر باشد:

• در حادترین مرحله بیماری قلبی باشد.
• امید به زندگی در وی کمتر از ۳۰ روز برآورد شده‌باشد.
• هیچ امکانی برای دریافت قلب طبیعی وجود نداشته باشد.
• هیچ راه درمانی جایگزین در دسترس نباشد.
• سایز قفسه سینه بیمار با ابعاد قلب مصنوعی همخوانی داشته‌باشد. این شرط از طریق عکس برداری CAT Scan و X-Ray بررسی می‌شود. عکس‌های بدست‌آمده با استفاده از یک برنامه کامپیوتری به نام CAD برای نوعی اندازه‌گیری مجازی، بازسازی می‌شوند. این نرم‌افزار قلب طبیعی را به صورت مجازی حذف می‌کند و    AbioCor را مجازاً در قفسه سینه قرارمی‌دهد و درصورت همخوانی ابعاد، اجازه پیوند داده‌می‌شود.

عوارض بعد از عمل تعویض دریچه قلب

در این جراحی‌ها، یعنی یکی از مهم‌ترین اعضای بدن دستکاری می‌شود از این رو مطمئنا بدون ریسک و عوارض نیست. به‌طور کلی عمل تعویض یا کارگذاری دریچه قلب خطرات زیر را برای فرد به ‌همراه دارد:

• خونریزی که ممکن است باعث شوک شود.
• واکنش آلرژیک و مشکلات تنفسی نسبت به بیهوشی
• ایجاد لخته خون، به‌خصوص ترومبوز وریدی که در ساق پا یا لگن تشکیل می‌شود و ممکن است به‌سمت ریه‌ها برود و در نهایت منجر به آمبولی ریه شود.
• عفونت

باید این حقیقت را بدانید که عمل جراحی تعویض دریچه قلب هم عوارضی دارد، عوارض بعد از عمل تعویض دریچه قلب عبارت‌اند از:

• حمله قلبی
• اختلال در ریتم قلب یا آریتمی قلبی
• مشکلات حافظه
• نارسایی کلیوی
• سندروم پریکاردیوتومی
• سکته
• مرگ.

مراقبت‌های بعد از پیوند

عمل تعویض دریچه قلب با کاهش علائم و بهبود وضعیت جسمانی بیمار، امکان زندگی طبیعی را برای بیمار فراهم می‌کند. به‌ خاطر داشته باشید که تعویض دریچه و استفاده از دریچه قلب مصنوعی لزوما به ‌معنای این نیست که دیگر نیازی به مراقبت ندارید. برعکس، پس از عمل ترمیم یا تعویض دریچه قلب، باید تغییراتی در سبک عادی زندگی خود ایجاد کنید، از جمله:

• ورزش منظم
• رژیم غذایی سالم
• کنترل وزن
• ترک سیگار
• کنترل استرس
• درمان بیماری‌هایی که موجب تشدید مشکلات قلبی می‌شوند، مثل کلسترول بالا، فشارخون بالا و دیابت.

نتیجه

قلب یکی از مهمترین اندام‌های بدن است و هر چیزی که مربوط به قلب است باید با بیشترین دقت و مهارت انجام شود. از این رو انتخاب بهترین جراح قلب و متخصص قلب و عروق در عمل ترمیم یا تعویض دریچه قلب اهمیت زیادی دارد در این عمل، جراح، دریچه آسیب‌دیده را ترمیم می‌کند یا با دریچه قلب مصنوعی تعویض می‌کند. میزان موفقیت عمل دریچه قلب به سن بیمار، وضعیت جسمانی و سلامت او، شدت بیماری و وضعیت دریچه قلب بستگی دارد. دریچه‌های مصنوعی قلب از جنس‌ فلز یا بافت حیوانات هستند که با روش‌های مختلفی مثل عمل جراحی قلب باز یا روش‌های جدید کمتر تهاجمی کار گذاشته می‌شوند.