افسردگی یکی از رایج‌ترین اختلالات جامعه مدرن است و برخلاف تصور اکثر مردم،‌ یک اختلال پزشکی است که ممکن است در هر زمانی فرد را تحت تاثیر قرار دهد ولی معمولا در اواخر دوران نوجوانی تا اواسط دهه سوم زندگی فرد بروز می‌کند. هم‌چنین زنان بیشتر از مردان به آن دچار می‌شوند. در حقیقت 33 درصد از زنان در طول زندگی خود با این حس مواجه خواهند شد. این مشکل بر نحوه احساس و طرز فکر بیمار تاثیر می‌گذارد و عملکرد و رفتار او را تحت کنترل می‌گیرد. ولی خوش‌بختانه این بیماری قابل درمان است. گاهی این اختلال با یک غم و اندوه معمولی اشتباه گرفته می‌شود. افراد زیادی حتی بدون آن‌که بدانند، هر روز با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کنند. در نتیجه تشخیص علائم آن اولین قدم در مسیر درمان است.

علائم

این اختلال روی زن‌ها،مردان و بچه ها تاثیرات مختلفی دارد و منجر به بروز علائم مختلفی می‌شود که برخی روی اخلاق و برخی روی بدن تاثیر می‌گذارد. هم‌چنین این علائم می‌تواند مداوم یا موقتی باشد.

علائم این اختلال در مردان می‌تواند موارد زیر را در برگیرد:

• اخلاق: خشم، پرخاشگری، کج خلقی، اضطراب، بی‌قراری
• احساس: احساس تهی بودن، ناراحتی، ناامیدی
• رفتار: بی‌حوصلگی، عدم احساس رضایت و لذت از انجام فعالیت‌هایی که قبلا موردعلاقه‌ی فرد بوده، سریعا احساس خستگی می‌کند، فکر به خودکشی، مصرف مواد مخدر، اقدام به انجام کارهای پرخطر
• جنسی: کاهش میل جنسی، عدم توانایی در انجام فعالیت‌های جنسی
• شناختی: عدم تمرکز،اختلال در به پایان رساندن وظایف، هنگام مکالمه دیر پاسخ می‌دهد
• خواب: بی خوابی، بی قراری در خواب، پرخوابی، نخوابیدن هنگام شب
• جسمانی: خستگی، درد، سردرد، مشکلات گوارشی

علائم این اختلال در بانوان شامل موارد زیر می‌شود:

• اخلاق: پرخاشگری
• احساس: احساس ناراحتی یا تهی بودن، اضطراب یا ناامیدی
• رفتار: بی حوصلگی،کناره‌گیری از حضور در اجتماع، فکر به خودکشی
• شناختی: فرایند فکر کردن یا صحبت کردن فرد کندتر می‌شود
• خواب: نخوابیدن هنگام شب،زود بیدار شدن، پرخوابی
• جسمانی: کاهش انرژی، خستگی بیشتر، بروز تغییرات در اشتها، تغییر وزن، درد، رنج، سردرد، گرفتگی بیشتر عضلات

علائم این اختلال در کودکان شامل موارد زیر است:

• اخلاق: پرخاشگری، خشم، دمدمی مزاج شدن، گریه
• احساس: احساس ناقص بودن(مثلا می گوید:”نمی توانم هیچ کاری را درست انجام دهم”) یا یاس می کند، گریه، ناراحتی شدید
• رفتار: در مدرسه به دردسر می‌افتد یا از رفتن به مدرسه سر باز می‌زند،از دوستان یا خواهر و برادر دوری می‌کند،فکر به خودکشی یا مرگ
• شناختی: عدم تمرکز، عملکرد خوبی در مدرسه ندارد، تغییر نمرات
• خواب: اختلال در خواب یا پرخوابی
• جسمانی: کاهش انرژی، اختلال گوارشی، تغییر در اشتها، اضافه وزن یا کاهش وزن

این علائم حداقل باید دو هفته ادامه داشته باشند تا بتوان به آن نام «افسردگی» داد. برخی بیماری‌ها مثل مشکلات تیروئید، تومور مغزی یا سوء تغذیه و کمبود ویتامین هم می‌تواند علائمی مشابه ایجاد کند. به همین دلیل عوامل احتمالی دیگر پیش از تصمیم‌گیری در مورد بیماری باید بررسی شوند.

تفاوت افسردگی و سوگ یا غم چیست؟

تحمل مرگ نزدیکان، از دست دادن شغل یا پایان یک رابطه برای هر کسی مشکل است. احساس غم و ناراحتی بعد از چنین اتفاقاتی کاملا طبیعی است. ناامیدی و غم با آن‌چه که یک فرد مبتلا به این اختلال تجربه می‌کند، متفاوت است. شاید این دو شباهت‌هایی با هم داشته باشند. مثلا در هر دو وضعیت، فرد غم شدید داشته باشد و تمایل داشته باشد از انجام کارهای معمولی دست بکشد. با این حال چند تفاوت اصلی وجود دارد که آن‌ها را از هم کاملا متمایز می‌کند.

در غم، احساسات ناخوشایند به صورت مکرر به فرد هجوم می‌آورند ولی با خاطرات مثبت و شاد از فرد از دست رفته ترکیب می‌شوند. در صورتی که در افسردگی شدید، فرد حدود 2 هفته طرز فکرش تغییر می‌کند و انگیزه اش را به شدت از دست می‌دهد.

هم‌چنین در غم و سوگ، اعتماد به نفس هم‌چنان بالا می‌ماند. در صورتی که در افسردگی احساس بی‌مصرف بودن و تنفر از خود جایگزین آن می‌شود.  بنابراین به دلیل شباهت‌هایی که میان غم و افسردگی وجود دارد، تشخیص و تمایز میان این دو اولین مرحله برای تشخیص بهترین درمان است.

علل بروز

چند دلیل احتمالی در بروز این اختلال دخیل است که می‌تواند بیولوژیکی یا محیطی باشد.

از جمله دلایل رایج می‌توان موارد زیر را نام برد:

• سابقه ی خانوادگی: اگر سابقه‌ی ابتلا به این اختلال یا یک اختلال خلق و خوی دیگر در خانواده وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به آن بیشتر می‌شود.
• ضربه ی روحی زودهنگام در کودکی: برخی رویدادها به روی نحوه‌ی واکنش نشان دادن بدن نسبت به ترس و موقعیت‌های تنش زا تاثیر می‌گذارد.
• ساختار مغز: اگر فعالیت لوب پیشانی مغز شما کم‌تر باشد،خطر ابتلا به این اختلال بیشتر است. اما محققین نمی‌دانند که این اتفاق قبل از بروز علائم افسردگی رخ می‌دهد یا بعد از آن.
• وضعیت پزشکی: ممکن است در شرایط خاص مانند بیماری مزمن، بی خوابی، درد مزمن یا اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD)، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار گیرید.
• مصرف مواد: سابقه‌ی سوءمصرف مواد مخدر یا الکل به روی خطر ابتلا به این اختلال تاثیر می‌گذارد.

از دیگر عوامل موثر می‌توان این موارد را نام برد:

• عزت نفس پایین یا انتقاد از خود
• سابقه‌ی بیماری روحی روانی
• دارو‌های خاص
• رویدادهای تنش‌زا مانند از دست دادن عزیز،مشکلات اقتصادی یا طلاق.

انواع افسردگی

بسته به شدت علائم، این اختلال را می‌توان به دسته‌های مختلف تقسیم کرد. برخی افراد دوره‌های خفیف و موقتی این اختلال را تجربه می‌کنند درحالی که برخی دیگر دوره‌ای شدید و مداوم از این اختلال را تجربه می‌کنند. این اختلال به 2 نوع اصلی تقسیم می‌شود:

اختلال افسردگی عمده

این اختلال حالت شدیدتر افسردگی است.از جمله ویژگی‌های آن احساس شدید ناراحتی، ناامیدی و بی‌ارزشی است که خود به خود برطرف نمی‌شود. برای تشخصیص آن، باید به مدت بیش از دو هفته 5 علامت زیر یا بیشتر را تجربه کرده باشید:

• بیشتر روز احساس افسردگی می‌کنید
• عدم علاقه به انجام بیشتر فعالیت‌های روزمره
• اضافه وزن یا کاهش وزن چشم‌گیر
• خواب زیاد یا مشکل در خوابیدن
• کند شدن فکر یا حرکت
• بیشتر روزها احساس خستگی یا انرژی پایین می‌کنید
• احساس بی‌ارزش بودن یا عذاب وجدان
• عدم تمرکز یا مردد بودن
• مدام به خودکشی یا مرگ فکر می‌کنید

اختلال افسردگی مزمن

در گذشته به اختلال مزمن افسردگی (PDD)، کج خلقی گفته می‌شد. این نوع از اختلال خفیف تر ولی مزمن است. برای تشخیص آن، علائم باید دست کم به مدت دوسال در فرد تداوم داشته باشد. این اختلال بیشتر از اختلال افسردگی عمده روی زندگی شما تاثیر می‌گذارد زیرا مدت طولانی تری ادامه می‌یابد. موارد زیر در افراد مبتلا به این اختلال رایج است:

• عدم علاقه به انجام فعالیت‌های عادی روزانه
• احساس ناامیدی
• عدم خلاقیت
• عزت نفس پایین

تشخیص

پیش از شروع فرایند درمان، ابتدا لازم است تا  ارزیابی دقیق از وضعیت بیمار صورت گیرد. پزشک معمولا در ابتدا سوالاتی درباره احساسات، افکار، اشتها وتغییرات الگوی خوابیدن فرد می‌پرسد. به دلیل آن‌که ابتلا به برخی از بیماری‌ها مانند تیروئید و یا کمبود ویتامین D می‌تواند باعث بروز علائمی مشابه با افسردگی شود، آژمایش خون برای کسب اطمینان انجام می‌شود. به طور کلی هدف از این ارزیابی مشخص کردن علائم این اختلال، اثرات دارو های مورد استفاده، سوابق خانوادگی، عوامل اجتماعی و عوامل محیطی دیگر است که در این بیماری نقش دارند. علائم و نشانه‌های این اختلال را جدی بگیرید و در صورت مشاهده حتما به پزشک مراجعه کنید و برای درمان اقدام نمایید. اگر این اختلال درمان نشود می‌تواند مشکلاتی را به دنبال داشته باشد از جمله:

• کاهش یا اضافه وزن
• درد جسمانی
• مشکلات جدی مصرف مواد
• حملات عصبی
• مشکل در رابطه
• انزوا
• فکر به خودکشی
• خودآزاری

راه‌های مختلف درمان

خوش‌بختانه این اختلال جزو بیماری‌های روحی محسوب می‌شود که درصد موفقیت درمان بالایی دارد. حدود 80 تا 90 درصد از افرادی که علائم این اختلال دارند به درمان‌ها واکنش مثبت نشان می‌دهند و درمان می‌شوند. این اختلال می‌تواند باعث ایجاد چالش‌هایی در زندگی فرد شود ولی با درمان آن می‌توان کیفیت زندگی را بهبود بخشید. درمان آن معمولا ترکیبی از درمان‌های دارویی و تغییر سبک زندگی است. انواع روش‌های درمان عبارت‌اند از:

دارو

ممکن است پزشک داروهای ضدافسردگی،ضد اضطراب یا آرام‌بخش تجویز کند. معمولا اثر این داروها در یک تا دو هفته پس از شروع مصرف مشخص می‌شود. اگر با گذشت این مدت زمان، بهبودی در روند مشاهده نشد، ممکن است دز دارو افزایش داده شود یا دارو تغییر کند. به هر صورت هر مورد غیر معمول، از عوارض جانبی گرفته تا عدم اثرگذاری قرص ها، باید گزارش شوند.

روان درمانی

صحبت با روان شناس می‌تواند در یادگیری مهارت کنار آمدن با احساسات منفی به شما کمک کند. هم‌چنین می‌توانید از جلسات درمانی خانواده یا گروهی استفاده کنید.

نور درمانی

قرار گرفتن در معرض نور سفید به تنظیم خلق و خوی فرد و بهبود علائم کمک می‌کند.

روش های درمانی دیگر

قبل از مصرف مکمل یا ترکیب آن با داروهای تجویز شده با پزشک خود مشورت کنید زیرا بعضی مکمل‌ها به داروهای خاص واکنش نشان می‌دهند. همین‌طور ممکن است برخی مکمل‌ها باعث تشدید این اختلال شوند یا از تاثیر داروها بکاهند.

ورزش

3 یا 5 روز در هفته، 30 دقیقه ورزش را در برنامه‌ی خود جای دهید. ورزش به بالا رفتن میزان تولید اندورفین در بدن کمک می‌کند که هورمون بهبود خلق و خو است.

از مصرف مواد مخدر بپرهیزید

شاید مصرف مواد مخدر طی مدت کوتاه احساس خوبی به شما بدهد اما در بلندمدت علائم افسردگی و اضطراب را تشدید می‌کند.

نه گفتن را یاد بگیرید

قرار گرفتن در شرایط طاقت فرسا علائم اضطراب و افسردگی را تشدید می‌کند. تعیین کردن خط قرمز برای زندگی حرفه‌ای و خصوصی به شما کمک می‌کند حس بهتری داشته باشید.

از خودتان مراقبت کنید

همین‌طور با مراقبت از خود می‌توانید علائم این اختلال را کم‌تر کنید؛ مثل خواب کافی، رژیم غذایی سالم، دوری از افراد منفی و مشارکت در فعالیت‌های نشاط آور.

 پیشگیری

درمجموع نمی‌توان گفت این اختلال قابل پیشگیری است. پیدا کردن دلیل این اختلال دشوار است، به همین علت باعث می‌شود پیشگیری از آن سخت تر باشد. اما بعد از پشت سر گذاشتن یک دوره افسردگی، می‌توانید از طریق ایجاد تغییر در سبک زندگی و یادگرفتن روش‌های موثر درمان، آمادگی بهتری در پیشگیری از دوره‌های بعدی آن داشته باشید.

از جمله روش‌های موثر می‌توان موارد زیر را نام برد:

• ورزش منظم
• خواب کافی
• تداوم درمان
• کاهش استرس
• برقراری ارتباط محکم با دیگران