شێرپەنجەی سییەکان یەکێکە لە باوترین و تێکدەرترین جۆرەکانی شێرپەنجە لە سەرانسەری جیهاندا. لە زۆربەی حاڵەتەکاندا ئەم شێرپەنجەیە لە بۆری هەوای ناو سییەکانەوە سەرچاوە دەگرێت کە پێیان دەوترێت بۆرییەکانی هەناسە یان لە کیسی هەوای ناو سییەکان کە پێیان دەوترێت کۆئەندامی هەناسە. شێرپەنجەی سییەکان سەرەتا لە خودی سییەکانەوە دەست پێدەکات و دواتر بڵاودەبێتەوە بۆ شوێنەکانی نزیک وەکو لیمفەگرێکان. بێ گومان جگەرەکێشان هۆکاری زۆربەی حاڵەتەکانی شێرپەنجەی سییەکانە. دوکەڵی جگەرە پڕە لە ماددە شێرپەنجەییەکان و بەرکەوتنی دوکەڵی جگەرە لەگەڵ ئەو خانانەی کە بۆری هەناسە و کیسە هەواییەکان بە شێوەیەکی درێژخایەن بەدرێژایی ساڵان تووشی ئەم شێرپەنجەیە دەکات.

نیشانەکانی:

بەداخەوە نیشانەکانی شێرپەنجەی سییەکان لە قۆناغە سەرەتاییەکاندا بێدەنگ دەبن و کەسی تووشبوو بە گشتی ناچێتە لای پزیشک چونکە هیچ نیشانەیەکی دیاریکراوی نییە. بەزۆری نیشانەکانی دوای پێشکەوتنی نەخۆشییەکە دەردەکەون، ئەم نیشانانە بریتین لە:

• کۆکەی بەردەوام: کۆکەیەکی بەردەوام یان خراپتر دەبێت کە چەند هەفتەیەک بەردەوام دەبێت
• تەنگەنەفەسی: سەختی هەناسەدان یان تەنگەنەفەسی، تەنانەت بە کەمترین هەوڵدان.یان پێکەنین خراپتر دەبێت.
• ماندوێتی: ماندوێتی و بێهێزی بە شێوەیەکی ڕوون نەکراوە.
• دابەزاندنی کێش بەبێ مەبەست: بەرچاو و ڕوون نەکراوە دابەزاندنی کێش.
• گۆڕانی دەنگ: زەقبوونەوە یان گۆڕانکاری بەرچاو لە دەنگدا.
• هەوکردنی هەناسەدان: هەوکردنی هەناسەدان زۆرجار وەک هەوکردنی بۆرییەکانی هەناسە یان هەوکردنی سییەکان.
• کۆکەی خوێن: کۆکەی خوێن یان بەڵغەمی خوێناوی.

جۆرەکانی شێرپەنجەی سییەکان:

شێرپەنجەی سییەکانی خانە گەورەکان (NSCLC): باوترین جۆری شێرپەنجەی سییەکانە، کە نزیکەی 80-85%ی حاڵەتەکان دەگرێتەوە. شێرپەنجەی خانە گەورەکانی سییەکان شەڕانگێز نییە، کاریگەری لەسەر شانەکانی دەوروبەری نییە و پێویستی بە چارەسەری خێرا نییە، هەروەها ژێر جۆرەکانی وەک شێرپەنجەی گەدە، شێرپەنجەی خانە چەقۆییەکان و شێرپەنجەی خانە گەورەکان لەخۆدەگرێت.

شێرپەنجەی سییەکانی خانە بچووکەکان (SCLC): ئەم جۆرە شێرپەنجەی سییەکان کەمترە، بەڵام زۆر شەڕانگێزە و گەشە دەکات و بە خێرایی بڵاودەبێتەوە.

دەستنیشانکردنی شێرپەنجەی سییەکان

ئەگەر گومانی شێرپەنجەی سییەکان بکرێت، دوای وەرگرتنی مێژووی نەخۆش و پشکنین، پزیشکان ڕێگەی جیاواز بەکاردەهێنن بۆ دەستنیشانکردن. شێوازەکانی وێنەگرتنی تیشکی ئێکس وەک تیشکی ئێکس سنگ و سی تی سکان لەوانەیە بوونی بارستەی شێرپەنجەیی دیاری بکات.

بەڵام دەستنیشانکردنی یەکلاکەرەوەی شێرپەنجەی سییەکان پێویستە بە یارمەتی بایۆپسی لە شانەکانی سییەکان یان گرێ لیمفاوییەکانی تەنیشت سییەکان و پشکنینی شانە پەیوەندیدارەکان لەلایەن پزیشکی نەخۆشیناسەوە ئەنجام بدرێت.

شێوازەکانی چارەسەرکردن:

نەشتەرگەری: گونجاوە بۆ چارەسەرکردنی شێرپەنجەی سییەکان لە قۆناغە سەرەتاییەکاندا، نەشتەرگەری بریتییە لە دەرهێنانی وەرەمەکە و شانەکانی دەوروبەری. هەروەها لەوانەیە بریتی بێت لە لابردنی گرێ لیمفاوییە نزیکەکان بۆ پشکنینی هەر ئەگەری بڵاوبوونەوەیەک چارەسەری کیمیایی: ئەم چارەسەرە دەرمانی بەهێز بەکاردەهێنرێت بۆ کوشتنی خانە شێرپەنجەییەکان یان وەستاندنی گەشەکردنیان. بەپێی قۆناغ و جۆری شێرپەنجەی سییەکان، دەتوانرێت پێش نەشتەرگەری یان دوای نەشتەرگەری بنووسرێت.

چارەسەری تیشکی: تیشکی وزەی بەرز ئاراستەی خانە شێرپەنجەییەکان دەکرێت بۆ کوشتنیان یان ڕێگریکردن لە گەشەکردنیان. دەتوانرێت وەک چارەسەری سەرەتایی یان شانبەشانی نەشتەرگەری یان چارەسەری کیمیایی بەکاربهێنرێت.

چارەسەری ئامانجدار: ئەم چارەسەرە بە تایبەتی گۆڕانکارییە بۆماوەییەکان لەناو خانە شێرپەنجەییەکان دەکاتە ئامانج و ڕێگری لە گەشەکردن و بڵاوبوونەوەیان دەکات. زۆرجار بۆ هەندێک جۆری شێرپەنجەی سییەکانی خانە بچووکەکان کاریگەرە

چارەسەری بەرگری: ئەم چارەسەرە بەرگری لەش بەهێز دەکات بۆ دەستنیشانکردن و لەناوبردنی خانە شێرپەنجەییەکان. ئەنجامێکی ئومێدبەخشی لە چارەسەرکردنی شێرپەنجەی پێشکەوتووی سییەکان نیشانداوە و دەتوانرێت بە تەنیا یان بە تێکەڵکردنی لەگەڵ چارەسەرەکانی تردا بەکاربهێنرێت

چاودێری پاڵاتیڤ: لە قۆناغە پێشکەوتووەکان یان کاتێک چارەسەرکردن ناتوانرێت، چاودێری پاڵاتیڤ تیشک دەخاتە سەر کەمکردنەوەی نیشانەکان و باشترکردنی کوالیتی ژیان و… پێشکەشکردنی پشتگیری سۆزداری تەرکیزکراوە.

خۆپاراستن و زوو دەستنیشانکردن:

دوورکەوتنەوە لە جگەرەکێشان: کاریگەرترین ڕێگا بۆ خۆپاراستن لە شێرپەنجەی سییەکان بریتییە لە وازهێنان لە جگەرەکێشان و دوورکەوتنەوە لە بەرکەوتنی دوکەڵی جگەرە

سەلامەتی پیشەیی: ئەگەر لە ژینگەیەکدا کار دەکەیت کە بەرکەوتنی ماددە زیانبەخشەکانی وەک ئاسبێستۆس , دوکەڵی گازۆیل یان ماددە کیمیاییەکان باون، ڕێوشوێنی خۆپارێزی پێویست بگرنەبەر و ڕێنماییە سەلامەتییەکان جێبەجێ بکەن.

سکرینکردنی شێرپەنجەی سییەکان: دۆزینەوەی پێشوەختە لە ڕێگەی سکرینکردنەوە زۆر گرنگە بۆ باشترکردنی پێشبینی. سکانی تۆمۆگرافی کۆمپیوتەریی (LDCT) بە ژەمی کەم پێشنیار دەکرێت بۆ ئەو کەسانەی کە لە مەترسیدان، بە شێوەیەکی سەرەکی ئەوانەی تەمەنیان لە تەمەنی 55 بۆ 80 ساڵدایە و مێژووی جگەرەکێشانیان بەرچاوە.

دەرەنجام:

شێرپەنجەی سییەکان تەحەددایەکی گرنگی تەندروستییە لە سەرانسەری جیهاندا کە تووشی جگەرەکێش و جگەرە نەکێشان دەبێت. ناسینی نیشانەکان و تێگەیشتن لە چارەسەرە بەردەستەکان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە دەستنیشانکردنی پێشوەختە و باشترکردنی دەرەنجامەکان. وازهێنان لە جگەرەکێشان، گرتنەبەری ڕێوشوێنی خۆپارێزی و سەردانی پزیشک بۆ نیشانە پەیوەندیدارەکان ڕێوشوێنی گرنگن بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی ئەم نەخۆشییە. لەگەڵ لێکۆڵینەوە بەردەوامەکان و پێشکەوتنەکانی چارەسەرکردن، هیوایەک هەیە بۆ دەرئەنجامی باشتر و باشترکردنی کوالیتی ژیان بۆ تووشبووانی شێرپەنجەی سییەکان.