نەخۆشی وەسوەسەیی-ناچاری (OCD) حاڵەتێکی تەندروستی دەروونییە کە بە بیرکردنەوەی دەستێوەردان، ترس و ڕەفتارە دووبارەبووەکان تایبەتمەندە کە خەڵک هەست دەکەن ناچارن ئەنجامی بدەن. ئەم بیرکردنەوە و ڕەفتارانە دەتوانێت ژیانی ڕۆژانە تێکبدات و ببێتە هۆی ناڕەحەتی و دڵەڕاوکێ.

OCD بە شێوازی جیاواز خۆی بۆ کەسانی جیاواز دەردەخات، بەڵام نیشانە باوەکان بریتین لە بیرکردنەوەیەکی زۆر و نەخوازراو و ڕەفتاری دووبارەبووەوە یان کردارە دەروونییەکان (ناچاری). وەسوەسە بە شێوەی جیاواز دەردەکەوێ، بۆ نمونە: ترسی ناعەقڵانی لە میکرۆب و هەوکردن، زۆر شووشتنی دەست و شتەکان، دڵنیا نەبوون لە قوفڵکردنی دەرگای ماڵ یان ئۆتۆمبێل، دڵنیا نەبوون لە داخستنی شلەمەنی ئاو و غاز، وەسوەسە بۆ ئەنجامدانی هەموو شتێک بۆ ئەم وەسوەسە و ناچارییانە دەتوانن کات بخایەنێت و کار و پەیوەندی و کوالیتی ژیان تێک بدەن. تووشبووان هەمیشە یەک جۆری نەخۆشی وەسوەسەیی نیشان نادەن، بەڵام لەوانەیە تێکەڵەیەک لە چەند یان هەموویان نیشان بدەن.

هۆکارەکانی OCD بە تەواوی تێنەگەیشتوون. بەڵام زۆرێک لە هۆکارە بۆماوەییەکان و ژینگەییەکانیش بەشدارن لەم نەخۆشییە. ئەو کەسانەی کە دایک و باوک، خوشک و برا یان منداڵێکیان هەیە کە تووشی نەخۆشی OCD بوون، مەترسی تووشبوونیان زیاترە.

توێژینەوەکان دەریدەخەن کە ڕەنگە دوانەش بەهۆی هۆکاری بۆماوەییەوە تووشی ئەم نەخۆشییە ببن. ئەو کەسانەی لە منداڵیدا ڕووبەڕووی دەستدرێژی جەستەیی یان سێکسی و ڕووداوە زەبربەخشەکانی تر بوونەتەوە، ئەگەری تووشبوونیان بە نەخۆشی وەسوەسەیی ناچاری زیاترە.

چەند شێوازێکی چارەسەرکردن هەیە بۆ یارمەتیدانی خەڵک بۆ بەڕێوەبردن و کەمکردنەوەی نیشانەکانی OCD  :

١- پسپۆڕەکان : دەستنیشانکردنی جۆرەکانی وەسوەسە لەسەر بنەمای ئەو نیشانانەیە کە کەسەکە هەیەتی. ئەگەر کەسێکی دیسپلین بیت و لەڕادەبەدەر وریا بیت لە ئەنجامدانی کارەکانت، مەرج نییە کەسێکی وەسوەسەیی بیت. وەسوەسە بە نەخۆشی دادەنرێت کاتێک کاریگەری لەسەر لایەنە جیاوازەکانی ژیانی مرۆڤ دەبێت. بۆ نموونە لەوانەیە لە ڕۆژدا کاتێکی زۆری بخایەنێت، یان ببێتە هۆی ئەوەی کارەکەت یان پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکانت لەدەست بدەیت. ئەگەر گومانت هەیە کە تۆ یان کەسێک کە دەیناسیت لەوانەیە تووشی نەخۆشی OCD بێت، گرنگە بۆ دەستنیشانکردنی ورد و چارەسەری گونجاو ڕاوێژ لەگەڵ پسپۆڕێکی تەندروستی دەروونی بکەیت. پزیشکانی دەروونی، دەروونناس و چارەسەرکەرانی ئەزموونی چارەسەرکردنی OCD دەتوانن نیشانەکان هەڵسەنگێنن، ڕێنمایی پێشکەش بکەن و پلانێکی چارەسەری تاکەکەسی دابڕێژن.

٢- دەرمان: دەرمان دەتوانێت پێکهاتەیەکی کاریگەر بێت بۆ چارەسەری OCD. ڕێگریکەری هەڵبژێردراوی وەرگرتنەوەی سیرۆتۆنین (SSRI) و دژە خەمۆکی کە بە شێوەیەکی باو دەنووسرێن دەتوانن یارمەتیدەر بن لە کەمکردنەوەی نیشانەکانی OCD. ئەم دەرمانانە بە هاوسەنگکردنی ماددە کیمیاییەکانی مێشک و کەمکردنەوەی وەسوەسە و ناچارییەکان کاردەکەن. لە ڕاستیدا کاتێک سیرۆتۆنین لە خانەیەکی دەمارەوە دەردەچێت، دوای ئەوەی کاریگەرییەکەی لەلایەن خانەکەوە هەڵدەمژرێتەوە. ئەم دەرمانانە ڕێگری لە وەرگرتنەوەی سیرۆتۆنین دەکەن بۆ ئەوەی سیرۆتۆنین بتوانێت زیاتر کار بکات. گرنگە بزانین دەرمانەکە دەبێت لەلایەن پزیشکی پسپۆڕەوە بنووسرێت و چاودێری بکرێت.

٣- چارەسەری دەروونی: چارەسەری دەروونی، بە تایبەتی چارەسەری مەعریفی-ڕەفتاری (CBT)، چارەسەرێکی ناسراوە و بەڵگەدارە بۆ OCD. ئامانجی CBT یارمەتیدانی خەڵکە بۆ دەستنیشانکردن و تەحەدای بیرکردنەوە وەسوەسەییەکانیان، پەرەپێدانی ستراتیژییەکانی ڕووبەڕووبوونەوە و کەمکردنەوەی وردە وردە فرێکوێنسیی و چڕی ڕەفتارە ناچارییەکان. ئەم پرۆسەیە یارمەتی مرۆڤەکان دەدات فێربن بەرگەی دڵەڕاوکێ بگرن و سووڕی وەسوەسە و ناچارییەکان بشکێنن.

٤- تەکنیکەکانی وردبینی و ئیسراحەت: جگە لە دەرمان و چارەسەری دەروونی، پراکتیزەکردنی تەکنیکەکانی وردبینی و ئیسراحەت دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە بەڕێوەبردنی نیشانەکانی OCD. ڕاهێنانەکانی زەینی وەک مێدیتەیشن و هەناسەدانی قووڵ هاندەری مرۆڤەکانە بۆ چاودێریکردنی بیرکردنەوە و هەستەکانیان بەبێ حوکمدان و ناکۆکی. ئەم تەکنیکانە دەتوانن یارمەتیدەر بن لە کەمکردنەوەی دڵەڕاوکێ و زیادکردنی خۆئاگاداری و باشترکردنی باشی گشتی.

٥- گروپەکانی پشتیوانی و پەروەردە: بەشداریکردن لە گروپەکانی پشتیوانی و پەروەردە سەبارەت بە OCD دەتوانێت تێڕوانینێکی بەنرخ، ئامۆژگاری پراکتیکی و هەستکردن بە کۆمەڵایەتی پێشکەش بکات. پەیوەندیکردن لەگەڵ کەسانی دیکە کە ئەزموونی هاوشێوەیان هەیە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی هەستەکانی گۆشەگیری و هاندان لە کاتی چارەسەرکردندا.

٦- گرنگی سەبر و کۆڵنەدان: بەڕێوەبردنی OCD پرۆسەیەکی بەردەوامە و پێویستی بە سەبر و کۆڵنەدان هەیە. ئەنجامی چارەسەرکردن بۆ هەر کەسێک جیاوازە، و ڕەنگە کات بخایەنێت بۆ دۆزینەوەی تێکەڵەیەکی دروستی تەکنیکەکان کە باشترین کاریگەرییان هەبێت. گرنگە پەیوەندی کراوە لەگەڵ پسپۆڕان بپارێزیت، ڕێنماییەکانیان پەیڕەو بکەیت و لە ڕێگادا ئاهەنگ بگێڕیت بۆ سەرکەوتنە بچووکەکان.

٧- ژیانێکی باش لەگەڵ OCD: لە کاتێکدا OCD دەتوانێت چالاک بێت، بەڵام بە چارەسەر و پشتگیرییەکی دروست، دەتوانرێت ژیانێکی پڕ لە خۆشی و مانادار بژیت. لەبیرت بێت داوای یارمەتی هەنگاوێکی بوێرانەیە بۆ کۆنترۆڵکردنی تەندروستی دەروونیت. بە ئامراز و ستراتیژی دروست، ئەو کەسانەی کە تووشی نەخۆشی OCD بوون دەتوانن فێری بەڕێوەبردنی نیشانەکانیان بن و ناڕەحەتی کەم بکەنەوە و ژیانێکی هاوسەنگتر بژین.

بەڵام بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە نزیکەی یەک بۆ سێ لەسەدی خەڵکی کۆمەڵگا جیاوازەکان تووشی ئەم نەخۆشییە دەبن، زانینی نیشانەکانی ئەم نەخۆشییە و چارەسەرە بەردەستەکان دەتوانێت یارمەتیدەرێکی گەورە بێت بۆ ڕێنماییکردنی ئەو کەسانە بەرەو چارەسەرکردن.